Nhớ lần đầu tiên nghe giai điệu The Day Before You Came (ABBA, 1981). Hơn 20 năm rồi. Quán café ngã tư nơi ấy không thể nhớ dáng người ngồi song nét chạm hoang hoải thì cứ mãi nhắc tạc vô duyên vào dòng sông ký ức lúc chiếc lá ngô đồng rơi trái mùa thương nhớ.
Khi một cô bé nghịch ngợm đề nghị tôi hát thay vì đọc lên vài đoạn đang xem nửa chừng từ cuốn sách viết về thiền định, thật kỳ cục là tôi nghĩ mình hoàn toàn quên bẵng giai điệu da diết suốt quãng đời xa xưa ấy. Tại sao âm nhạc thôi xao chúng ta? Cơn cớ nào chiều bàng hoàng hẳn hoi vào giây phút máy cối to đùng bùm bụp đập dữ dội: “… It’s funny, but I had no sense of living without aim. The day before you came. And turning out the light I must have yawned and cuddled up for yet another night. And rattling on the roof I must have heard the sound of rain. The day before you came….”
E chừng âm nhạc có thể phản ánh nét tính cách con người. Làm thế nào mà kiểu chọn nhạc lại vén lộ các suy tư và cảm xúc nội tâm ta? Đơn giản như đang giỡn vậy, âm nhạc thỏa mãn các chức năng tâm lý thiết yếu với kẻ lắng nghe: 1) cải thiện năng lực thể hiện trong nhiệm vụ gì đấy (chống buồn chán và đưa sự chú ý cao nhất khi lái xe, học hành hoặc làm việc); 2) kích thích sự tò mò trí năng (nhờ tập trung rồi phân tích âm nhạc đang nghe); và ghê gớm nhất là 3) điều khiển hoặc gây tác động các trạng thái cảm xúc riêng có của người ta với mục tiêu chạm tới một tâm trạng mong muốn tỷ như sung sướng, phấn khích, và bi lụy.
Dĩ nhiên, âm nhạc không thể khít khớp nọ kia cùng tất cả. Vấn đề của nó là giậm giật quá mức, giảm thính lực, hồi tưởng quá khứ, ngập tràn cảm xúc, và nảy sinh lo âu mơ hồ. Thói quen chọn nhạc đa phần bị chi phối bởi bản dạng xã hội của cá nhân mỗi người. Và nhạc buồn bã khiến khán giả nghe sầu muộn vì nó mang tính kết nối, truyền tải thông điệp, giá trị thẩm mỹ cao, và đào sâu ký ức.
… Vào cái thời mà một cái máy Walkman nằm gọn bàn tay là thứ đồ đắt đỏ và sang trọng thì cái băng cassette phải hứng chịu số phận bị tua đi tua lại đêm ngày cấm ngừng nghỉ thôi, nhất là sau khi chủ nó từng trải qua thời gian dài miệt mài cắm quán với ly đen đá ngậm ngùi để không chút ngại ngần đề nghị mở hoài The Day Before You Came…
Trong vẻ mê muội và dại khờ của âm thanh rồi về sau hình ảnh bắt mắt nhờ có mạng lưới điểm toàn cầu, nhận ra sự khôn ngoan thế nào đây khi mà ta chưa phân biệt nổi điều chi quý giá trội lên hẳn, của vẻ đẹp thiện lành và sự thật tuyệt đối.