J. Soi

J. Soi (40): Không có Hà Nội bồi hồi trong gió và tôi

Chẳng biết đã kịp soi dáng mình và nhận thấy bóng mờ để lại hay chưa, mùa thu điệu đàng vào độ tháng Mười (Tây) này thật khẽ khàng quá đỗi.

Tôi biết Hà Nội mềm mại cùng em, từ ngõ Tạm Thương.

Thời khắc chuyển nhanh mỗi ngày càng khiến tiết trời thấm cái không khí giăng hờ sương khói. Trên tầng nhà, trông ra hồ Tây, nỗi niềm bàng bạc ấy là thứ đặc sản của biết ơn người con gái mềm môi dùng trọn hết tháng năm tuổi xuân xoay vần tay ôm dịu dàng an ủi.

Đó cũng là cữ hàng cây Yên Phụ lầm lũi trút lá bàng hoàng. Ngôi chùa Kim Liên ẩn náu mối tình vội thoáng hơi thở đêm ngân ngấn chút tâm linh sóc vọng. Những buổi sáng dạo bộ dọc theo mé nước, giữa mưa trút cản ngăn lối về, làn da ấy và khuôn mặt ấy ngời lên niềm tin yêu bình thản.

Bệnh đãng trí và mấy đận mộng mơ cuồn cuộn sương giăng khi thuyền vừa rời bến. Ấy là mùi hoa gây mùi thương nhớ tóc mây lúc ngày mờ nhòe mặt tình xa. Con lộ bé nhỏ xuyên giàn cây leo buông thả từng chùm ngây thổ lộ với đời về một nỗi niềm tiếc nuối; vị muối mặn gừng cay, tập tàng cải cúc vẫn đủ độ men nồng đắm đuối. Bờ đê xuyến chi dật dờ theo gió bơ vơ…

Trong sầu lặng thảm vàng trải dài phố Phan Đình Phùng xưa cũ khó ngờ, có một lỗ thủng nhỏ của quá khứ mãi vẫn còn đứng vậy chứng nhân, và ký ức như chợt trêu ngươi mỗi lần ghé chân ngang qua lịch sử.

Dĩ nhiên, làm sao dân ngụ cư mới hơn một thập niên thôi nắm bắt chính xác khi nào thì đàn chim nơi hoàng thành giữa ngọ bay đi muôn hướng quay về…

[09.10.2014]

————————————————————————————————————

J. Soi (39): Tình đời gây cảm hứng thường xuyên

Câu chuyện tác quyền biểu diễn nhạc Trịnh liên quan đến ca sĩ Khánh Ly e sẽ khiến thiên hạ nhận ra sự vụ ảnh hưởng chẳng hề đơn giản, và mức độ hâm mộ lần nữa, dẫu biểu hiện như nào thì thảy đều có điểm chung ít nhiều là đánh thức, gây cảm hứng cho chính bản thân người trong cuộc.

Hôm nay, kỷ niệm ngày vang lên tuyên ngôn sấm truyền “I have a dream“.

Với những ai say mê phấn khích và cảm hứng, tôi đoán đó là kiểu người của đam mê. và đa phần trong đời, người ta không chỉ kiếm tìm mà còn trở thành đối tượng gây được cảm hứng. Thử nghĩ về rất nhiều khoảnh khắc “huyền thoại” mà sản phẩm tạo cảm hứng của ai đó dựng lên một ấn tượng thật sâu xa và miên man trong lòng ta, khiến bản thân cảm thấy nối kết điều gì đích thực quyền lực dù khó gọi tên rõ ràng hay định nghĩa thật chuẩn xác, rạch ròi. Và chắc chắn cũng có những lúc, với nỗ lực riêng có tạo cảm hứng với tha nhân, người ta cảm nhận mối kết nối tương tự.

Cảm hứng là gì, tuy chẳng dễ dàng biểu tỏ song chúng mình có thể chấp nhận vài ba cái nhìn phổ quát:

• Tâm trí lâng lâng đối với hoạt động hoặc sự sáng tạo đặc biệt, bất thường
• Hoàn thành sản phẩm hoặc kết quả của nỗ lực và suy tư mang tính sáng tạo
• Một sự bùng nổ đột ngột của thấu hiểu xảy ra như thành phần cốt yếu cho tiến trình giải quyết vấn đề
• Ảnh hưởng của một nguồn huyền thoại đặc biệt hoặc trạng thái hiện diện thần thánh trong tâm trí con người (kiểu ‘mặc khải’ trong các bản văn tôn giáo)
• Trạng thái ngây ngất hoặc khiến người khác ngất ngay với một hành động hoặc cảm xúc đặc thù
• Hành động hít vào; giát kéo lây lan trong không khí (đối lập với việc thở hắt hoặc hơi bốc ra)

Tất cả những cố gắng xác lập này chạm vào được một số khía cạnh của nỗi niềm cảm hứng, dù kỳ tình thì rất khó nắm bắt thấu đáo. Cơ chừng, một trong những điểm tương tự nhất của các định nghĩa là sự kiện nó bao hàm trong khái niệm của việc “nắm lấy, dụ vào’ điều gì đó. Và để gây được cảm hứng, chúng ta phải luôn luôn cởi mở và dễ tiếp thu (sẵn sàng để ‘nắm lấy, dụ vào’) các nguồn lực sáng tạo có thể truyền dẫn và tạo ảnh hưởng với chúng ta.

Bất kể đang đọc sách, xem phim, nghe nhạc hoặc lướt qua một phòng triển lãm tranh, người ta luôn tìm kiếm cảm hứng mới. Và khi họ viết lách, sáng tác, hát hò, hoặc dấn thân vào bất kỳ lĩnh vực sáng tạo khác thì luôn luôn họ không ngừng kiếm tìm cách để gây tạo cảm hứng với những kẻ khác.

Chắc chắn với một số người, cảm hứng là điều gì sâu rộng hơn là chỉ mỗi khía cạnh ‘vào’ của việc hít thở vậy; đích thị, nó như là tự thân hơi thở, vốn tuyệt đối căn cốt để đảm bảo sống còn.

E là sống một cuộc đời không cảm hứng tựa như không đích thị sống gì cả.

[28.8.2014]

——————————————————————————————————————–

J. Soi (38): Không có tương lai trong quá khứ

Vài ba khoảnh khắc nhìn vào nhau, thế là Mr. X đã biểu tỏ ngay sự không hài lòng. Thầy ấy là người dạy môn Toán thời phổ thông trung học cho nhóm học trò chúng tôi. Chắc chắn phải có một lý do logic và khoa học hết sức hoàn hảo cho điều nhận định đó. Sống sót của kẻ khỏe mạnh nhất hoặc nhờ cơ chừng dựa vào tiến hóa. Ngay cả khi điều ấy có thể giải thích thì cũng chẳng mang ý nghĩa gì sất, nhất là từ khía cạnh tốt đẹp.

Tuy thế, tôi không rõ mình có ham muốn tìm hiểu sinh lý học không. Nó tựa như một làn sóng thực sự của đại dương vậy; rốt ráo chỉ phụ thuộc rằng mình đang đương đầu hoặc cóc thèm nhìn ngó chi cả. Có những khoảnh khắc trong đời đích thị gây bàng hoàng, sửng sốt. Không từ ngữ, không suy tư, và cũng không thở dài nhẹ như hơi thở nữa. Đó là một ví dụ cho giờ cao điểm bung nở trạng thái kiêu hãnh vô lối, tình yêu thương cắc cớ hoặc thứ cảm xúc thô nhám rất khó lý giải thấu đáo cội nguồn nảy nòi. Khoảnh khắc ấy đúng lúc để cho ta cảm thấy quyền năng, sống động và tràn đầy. Ngờ đấy như dịp adrenaline được tiếp thêm ngoài kế hoạch. Song cô cậu nào mà chưa từng trải qua cơn rung chấn tương tự và nó tuyệt không lúc nào giông giống.

Cách nhanh nhất để biết rõ một cái gì nóng bỏng là chạm vào nó. Mình khó mà nhận thức thấu suốt tầm quan trọng của các cảm giác cho đến khi đánh mất… Đánh mất cảm giác tức thời ngay trong tầm tay với không tựa huyền diệu như sắp bị điếc, dù nó ít nhiều là dấu nhắc cách chúng ta dựa vào các cảm quan để giao tiếp với thế giới bên ngoài. Thở dài chắc chắn là thứ quan yếu nhất theo sau khi đã nghe thấy. Sờ chạm đến kế tiếp nhờ vị giác và khứu giác… Mùi café chợt gây sốt ngây ngấy, đốt lây lan cái lưỡi. Thế giới không hề tuyệt diệt khi mình không gõ lách cách, và cảnh giới cá nhân sẽ ít lắp khít khi mình thôi không biểu đạt bản thân.

Khi nghĩ về sự sờ chạm, tâm trí mở rộng ra đặng ghi nhớ các cảm quan thể lý. Lụa, giấy nhám, và nhiều loại vải vóc trên đời phủ lụt đời sống. Khó khăn để tưởng tượng xem mình không có khả năng cảm nhận cái làn da mịn màng nơi cái má trẻ thơ phinh phính hoặc độ ấm nóng mờ hơi dưới vòi hoa sen… Những nhận thức về cảm xúc lại càng phức tạp hơn bức tranh Picasso hoặc một bản giao hưởng thính phòng; không thể tưởng tượng mình không cảm nhận tình yêu, ghét bỏ hoặc vô cảm. Khi tôi có mặt với niềm vui, sang chấn và nỗi đớn đau dây dưa của mọi người mỗi ngày, cơ thể tôi uất quặn trong thấu cảm với các câu chuyện từ thân chủ; uyển chuyển và sinh khởi như bất kỳ thứ gì tìm thấy ở điện Louver ở Pháp quốc. Và chúng ta càng tiếp chạm nhiều, chúng ta càng có thể tiếp chạm dễ dàng hơn. Khó tưởng tượng mình thiếu khả năng biểu đạt tình yêu thương chỉ bằng một sự sờ chạm nhẹ nhàng hoặc một cái hôn.

Mỗi ngày chúng ta tiếp chạm thế giới và mọi người chung đụng xung quanh. Dù các cảm quan khác uy lực, song thông qua phương thức này mà chúng ta kết nối cả thể lý lẫn xúc cảm với tha nhân. Các phần còn lại của cảm quan cơ chừng đóng vai trò đầu vào.

… Ah, còn đây điều kỳ diệu của công nghệ hiện đại. Chúng ta có các thiết bị giả định chạm mó đủ thứ giúp chúng ta. Bao nhiêu kẻ từng ngồi nghiêng ngó trên ghế phổ thông nhớ về cái cảm giác chơi mê mải với cái máy tính (calculator) cầm tay; giời, sự thật ấy lặp lại ở thời đại video game hiện nay?

Để có câu trả lời, không nhất thiết điều gì đó phải được thêm vào. Mình cẩn thận nắm bắt lấy mọi sự kiện rồi đặt chúng vào một phương trình đơn giản. Đảm bảo mọi thứ đúng hàng cột, nhóm loại và rồi làm phép tính thôi. Dĩ nhiên, nếu bấm công thức quá khó khăn thì e chừng kết cục không cho ra kết quả đúng được. Quá nhiều các sự kiện phải ghé mắt trông chừng.

Bất chấp nỗi sợ hãi và e ngại môn toán, có những câu trả lời đúng đối với một số vấn đề. Và càng đơn giản câu hỏi, càng dễ nhận được đáp số chính xác. Chúng ta luôn luôn cố phủ trùm mọi chuyện rồi chung cuộc lại tìm cách đẩy đuổi chúng đi, các cách thức càng ngày càng tinh tế. Cố gắng dùng đại số hoặc cosings để tính điểm xuất phát đường tuyến tính, xong rồi lại kết thúc bằng góc cạnh sai lè.

Nên chi, tôi đoán Mr. X không dạy chúng tôi điều gì đó về cuộc đời, ngay cả khi cái thước kẻ có thể vụt xuống tay học trò vì mắc lỗi ngây ngô không đáng… Luôn luôn đơn giản trước khi tiến hành công việc. Nhìn vào vấn đề từ bức tranh lớn; câu trả lời buộc phải hoàn hảo hay mình có thể vừa ước tính vừa lập luận? Đôi khi tính vừa đủ thôi, khi nó không diễn ra được thế thì dành thời gian để giảm thiểu vấn đề xuống thấp nhất loại hạng cơ bản trước khi khởi sự vẽ hình. Và đừng nhờ vả kẻ khác, đấy là vấn đề mình phải tự giải quyết lấy. Tất cả lời khuyên trên trần gian này sẽ không giúp xử lý được điều gì mình chẳng muốn làm bằng nhiệt tình của con tim tuổi trẻ.

Vấn đề cơ bản là gì? Liệu nó sẽ giúp ta cảm thấy tốt lành hơn hẳn? Để yêu thương nhiều hơn? Và nguy cơ gặp phải các câu trả lời sai toét cũng cao lên hoặc mình chỉ việc cố gắng hết sức xử lý, cho dẫu càng làm càng mắc kẹt? Nếu mình trước tiên đơn giản đã, đôi khi câu trả lời rõ ràng. Có thể không đạt được như ý song mình sẽ cảm thấy nhiều tốt lành về cái sai trái; về việc bộc lộ, thể hiện công việc bản thân. Vào cuối ngày, nhất thiết mình khó mà không cảm thấy vui sướng trong lòng. Tôi nghĩ có thể gọi nó là môn toán của tâm hồn.

[31.7.2014]

————————————————————————————————————-

J. Soi (37): Quen bạn trai nào cũng đòi hỏi ‘chuyện ấy’: vấn đề lần đầu tiên gần gũi thể lý và tiếp cận sex

Những vụ việc, tình tiết và tâm trạng như này khá quen thuộc với không ít bạn trẻ mới bước vào ngưỡng cửa yêu đương, hoặc cả những ai khuyết thiếu trải nghiệm tình dục trong quan hệ lứa đôi, thân mật.

Điều đáng học hỏi chẳng kém cạnh ở đây lại thuộc về cách trả lời, bởi nó vô hình trung, chỉ ra giá trị của nền tảng bài bản, chuyên nghiệp, và hiệu quả trợ giúp khi thân chủ cố vượt thoát nỗi niềm bất an liên quan đến chuyện trai gái làm quen và hẹn hò, bắt cặp.

Em chưa nói cụ thể mức độ đòi hỏi của bạn trai là gì nên tôi chưa thể đưa ra câu trả lời cụ thể. Nếu sự gần gũi ở mức độ như quan hệ tình dục vào thời gian mới quen nhau là rất mạo hiểm. Nhưng nếu đã quen biết nhau một thời gian và đi đến quan hệ yêu đương thì cũng cần một cái nắm tay, một nụ hôn, sự ôm ấp, vuốt ve nhau cũng sẽ giúp cho tình cảm thêm gắn bó.

…

Qua những gì em chia sẻ, tôi nhận thấy em là một cô gái khả ái, chuẩn mực, biết giữ mình nên chắc hẳn là giành được nhiều tình cảm của người khác phái. Em đang muốn tìm kiếm một người yêu nghiêm túc, nhưng chưa nói rõ nghiêm túc theo tiêu chuẩn nào.

Đọc thư, cảm thấy các diễn biến lo lắng, xáo trộn ấy là bình thường, có thể hiểu được; cũng không quá khó lý giải cơn cớ cô gái đang cảm thấy hụt hẫng và bối rối về những nguyên nhân khả thể cho chuyện tình cảm tan hợp, lâu chóng; tuy thế, những điều cô gái nhấn mạnh khẳng định rõ ràng rằng đấy không chỉ là trường hợp lần đầu tiên tiếp cận sex mà còn bộc lộ các giả định về niềm tin, quan điểm khởi đi từ truyền thống văn hóa, gia đình, giáo dục, và trải nghiệm bản thân.

Cho dù chuyện giữ gìn trinh tiết có liên quan đến nỗi hoang mang “quen bạn trai nào cũng đòi hỏi” song đó dễ chừng là hai điều khác hẳn nhau. Đa phần, không thành vấn đề bất kể nguyên do thuần túy tâm lý hay thể lý; bởi trong hầu hết các trường hợp, những băn khoăn đều có thể thuộc về cả hai yếu tố thể lý và tâm lý. Do vậy, khá thiết thực nếu lượng giá từ người có chuyên môn để có một bức tranh chính xác.

Một vòng lặp của thất vọng, e sợ, và lảng tránh thường dễ cùng nhau dẫn tới việc đổ vỡ hết sức đau đớn; để bẻ gãy được nó, cô gái phải đoan chắc không tiếp tục dấn sâu vào các suy tư tiêu cực và kiên trì theo đuổi việc cải thiện các kỹ năng giao tiếp liên nhân cách. Điều cũng quan trọng không kém là đừng vội nản lòng bởi việc thiếu vắng các câu trả lời ngay lập tức và lối thoát ra khỏi vấn đề vướng mắc; đôi khi cần dành thời gian lẫn sự kiên nhẫn đặng lắng nghe, học hỏi cho thiệt thấu đáo.

Lần nữa, làm ơn biết cho ràng những gì cô gái đang trải qua là rất bình thường và tự nhiên. Nghĩ đến việc sex lần đầu tiên có thể mang lại quá chừng các cảm xúc nặng nề, trái ngược; trải từ phấn khích, bối rối cho tới sợ hãi (thường thì tất thảy trong cùng khoảnh khắc). Với sự vụ vi tế này, lứa tuổi mới lớn còn tri nhận nhiều thông điệp xung đột không ngừng về sex từ nền văn hóa đại chúng, internet, bạn bè, bố mẹ, thầy cô giáo, các vị dẫn đạo và chỉ bày tâm linh, cũng như các yếu nhân khác trong đời người trẻ. Với vô vàn giọng điệu tranh giành đó, và với mỗi một ham muốn hòa cùng xung năng tự nhiên ấy, có thể thật khó khăn để quyết định thời điểm nào là ‘thích hợp’ để khởi sự sex.

Ham muốn tình dục không phải là chuyện bẻ lái, bật công tắc có thể chuyển đổi dễ dàng sau khi vị trí ‘khóa, tắt’ nhiều năm tháng dài vị thành niên. Thuận theo lời dạy bảo của bố mẹ và các yếu nhân khác không nên quan hệ có thể gây khó khăn cho việc tiếp cận sex khi chúng ta (và người yêu của mình) cảm thấy rằng chúng mình đã sẵn sàng. Dẫu thế, mặt khác thì đôi khi sự miễn cưỡng của cơ thể khi có sex dễ là một chỉ dấu cho thấy nên lùi lại và đặt các câu hỏi thiết yếu, quan trọng cho mình và người yêu cho đến lúc cần trao đổi, thảo luận đàng hoàng.

• Các giá trị cá nhân của mình khít khớp ra sao với chuyện sex vào lúc này (các niềm tin tôn giáo, quan điểm của gia đình, các ý tưởng về lần đầu tiên)?
• Những nguy cơ thể lý nào mình sẽ phải gánh chịu (sử dụng biện pháp tránh thai, mang bầu ngoài ý muốn, xử lý các bệnh lây truyền qua đường tình dục)?
• Mình muốn gì từ mối quan hệ tình cảm với người yêu đây (chuyện sex sẽ làm thay đổi như nào quan hệ hiện tại, nó mang nghĩa ra sao với mối quan hệ của hai đứa)?
• Áp lực mình cảm thấy (nếu có) từ nhóm bạn bè thân thiết (mình quan hệ vì là đứa duy nhất chưa bao giờ, muốn làm thế để gắn bó với nhau hơn, v.v…)?

Nếu cô gái và bạn trai chưa từng thảo luận các câu hỏi nêu trên, có thể hữu ích khi họ dành chút thời gian để thử nói về chúng. Còn đã trao đổi các câu hỏi liên quan với sự thoải mái của cô/ cậu rồi lại quyết định thích đưa quan hệ hai đứa lên tầm cao mới nữa thì e khả năng cao là tâm trí đôi lứa sẽ trở ngại, quấy nhiễu với áp lực có sex; nếu sự vụ xảy ra đúng thế thì khuyến cáo không nên quan hệ với nhau. Thay vào đó, dấn thân vào các hoạt động nào tạo cảm giác tốt lành cho cả hai song không vì mục tiêu là quan hệ tình dục. Cũng thế, xin hãy tự cho phép bản thân mình quyền thay đổi tâm trí; nếu khởi sự muốn tiến tới quan hệ tình dục và nó không tạo cảm giác ổn, có dấu hiệu hay câu chữ nào đó để biết rằng ‘lúc này nên dừng’…

Dành thời gian để chính mình nói nhiều hơn về ý nghĩa của sex với bạn và cách nó khít khớp với các giá trị cũng như ao ước cá nhân, riêng tư. Dành thời gian thưởng thức cùng nhau, chuẩn bị sẵn sàng cho những gì có thể xảy đến song đừng tạo áp lực bản thân để bắt buộc nó diễn ra.

Như thế, vấn đề ham muốn thật quan trọng, nhất là khi người ta yêu đương. Thực tế, có một cộng đồng tự thổ lộ là họ hiếm hoi, hoặc không bao giờ cảm giác hoặc bị thôi thúc về tình dục (vô tính ?);  thường những người này này không cảm thấy họ đánh mất điều gì vì họ luôn cảm thấy theo lối đó, vấn đề chỉ khởi lên khi người yêu của họ bất mãn do sự thiếu vắng trạng thái thân mật tình dục.

Có vẻ cô gái viết thư không phải thuộc trường hợp vắng bóng ham muốn mà cơ chừng thiếu hụt trải nghiệm hoặc độ tự tin. Dĩ nhiên, chưa từng kinh qua gì trước đây bao giờ thì sẽ dễ cảm thấy bất định và nảy sinh cảm giác lo lắng ít nhiều. Đáp ứng an toàn với một tình huống bất định hoặc lo lắng là không tiến hành làm gì cả. Không ai thích rơi vào trường hợp bị từ chối, hoặc là nguồn cơn của sự khó xử, lúng túng hoặc gây hiểu nhầm về mặt xã hội. Vì thế, dính dáng với chuyện khởi sự các dạng thức nọ kia của sự gần gũi thân xác thì lựa chọn ‘an toàn nhất’ đơn giản là không khởi sự. Rồi theo thời gian trôi qua, các cách thức liên hệ không gần gũi thân xác, thể lý có thể trở thành chuẩn tắc, hoặc mặc định hành vi; nguy cơ là bị mắc kẹt trong một mối quan hệ kiểu chỉ- là- bạn- bè- thôi.

Cách thức để xây dựng sự tự tin về mặt hành vi là thông qua trải nghiệm, học hỏi trực tiếp rằng việc khởi xướng trạng thái thân mật thể lý ban đầu rồi cho phép người yêu mình nhìn thấy cơ thể thì không giống với chuyện bị từ chối hoặc gây khó xử quá tồi tệ như mình có thể hình dung chúng trong tâm trí, khi hai người đã thiết lập quan hệ với nhau rồi. Ở một mức độ nhất định, sự tự tin này theo sau trong các mối quan hệ yêu đương, bồ bịch. Nhiều người bắt đầu tiến trình xây dựng dạng thức tự tin này xuyên suốt thời vị thành niên nên lúc lớn rồi, dường như chuyện ấy với họ trở nên dễ dàng hoặc tự nhiên hơn hẳn.

Vậy, làm thế nào để khởi sự đây? Thường khá ngạc nhiên về chuyện chúng ta hiếm hoi nghĩ về việc tạo nên một cuộc trao đổi chân tình như là giải pháp cốt lõi khi mối quan hệ gặp trục trặc. Ở trường hợp cô gái, dường như logic là nên giải thích với (các) bạn trai khi nào và ra sao mình thấy bất định để khởi sự sự gần gũi thể lý, rằng đơn giản mình chưa từng có trải nghiệm quan hệ kiểu thế… Một cuộc trao đổi chân thành nhất có thể tái đảm bảo người yêu mình rằng cái dấu hiệu dường như vô cảm của mình í không phải là do sự thiếu hụt ham muốn hoặc độ quyến rũ, hấp dẫn đâu.

Cần hiểu thấu đáo rằng những bức tường rào ngăn cách ghê gớm nhất chính là việc tiến hành trò chuyện, và khởi sự sự gần gũi thân thể hơn cho vài lần đầu tiên. Khi người yêu càng cởi mở đủ lâu để trợ giúp và các khởi sự được lĩnh hội, nắm bắt đúng đắn thì mình sẽ ngạc nhiên ngay về cách thức quá chừng nhanh chóng cho việc đạt được sự thoải mái và tự tin. Đấy sẽ là điều làm khuây khỏa, giảm nhẹ nhờ đơn giản biểu đạt tình cảm bằng cơ thể và độ quyến rũ tính dục khi nó khởi lên, hơn là mắc kẹt mãi với vô vàn phân tích trong đầu rằng nên hay không nên nhặng xị..

Trạng thái thân mật lứa đôi luyến ái thường tự chăm lo cho chính nó ổn thỏa, và khi mình chạm tới giai đoạn đó trong quan hệ thì thường các vấn đề gay cấn nhất cũng sẽ được gỡ rối, giải quyết. Khuyến cáo cô gái tập trung vào việc thiết lập quan hệ, cải thiện giao tiếp, và nâng cao các kỹ năng xã hội mình sẽ sử dụng trong một mối quan hệ yêu đương. Nếu gặp các sự cố, vấn đề quá chừng chuyên biệt, tham vấn tâm lý có thể thiết thực trợ giúp hiệu quả với các chiến lược xử lý nhắm đến các vấn đề này. Nếu cô gái đã từng tìm hiểu, hẹn hò trước đây, giờ cô cứ tiếp tục hẹn hò, tìm hiểu…

[17.7.2014]

—————————————————————————————————————

J. Soi (36): Nhắm vào động cơ nội tại; làm chi đánh thó nổi, chỉ sợ đích thị mình có gì không thôi

Được địp đồng nghiệp nhờ hỗ trợ thiết kế bộ mấy chục kỹ năng mềm theo yêu cầu của thủ trưởng đơn vị, tôi nghiêm túc ướm lời về cách xử lý công việc cơ quan. Bạn có vẻ tự hào với khả năng nhanh nhạy, việc khó mấy cũng tìm ra cách xử lý ổn thỏa; bao sân nhiều món và thừa năng lực cá nhân để vừa quán xuyến được từ cái tăm, chiếc ghế và món tráng miệng giữa buổi hội thảo cho đến chuyện kịp đúng hạn nộp bài nghiên cứu khoa học cấp nọ kia.

Cống hiến thời gian và công sức tập trung nhằm thỏa mãn các nhu cầu cả về tinh thần và thể lý đem lại cho chúng ta một sức chịu đựng, độ nhẫn nại phục vụ tha nhân, cộng đồng. Cảm giác mạnh mẽ trong đam mê và mức đồng cảm ấy có thể đẩy chúng ta cho nhiều hơn những gì mình có, kết quả dẫn tới sự mệt lả hoặc kiệt sức.

Không những cần biết cách cân bằng giữa giữa sự đồng cảm vì người với sự chú ý tới việc tự chăm sóc bản thân, bất chấp việc tăng lên thông thường của lương bổng và thu nhập, thực tế không có gì thúc đẩy chúng ta tốt hơn việc có lý do bên trong, hết sức riêng tư để thực hiện điều gì đó.

Nghiên cứu lý do đăng ký vào học của tầm 11.000 học viên trường sĩ quan West Point (Hoa Kỳ) cho thấy chẳng có gì đáng ngạc nhiên “càng mãnh liệt với các lý do nội tại (trở thành một lãnh đạo ra trò) khi vào West Point thì đó là các học viên dễ tốt nghiệp và chóng được cấp bằng sĩ quan”, so với người có động cơ ngoại giới (đạt được viễn tượng nghề nghiệp ngon lành).

Điều các nhà nghiên cứu ngạc nhiên, những học viên có cả động cơ ngoại giới và nội tại thì lại thi hành công việc kém cỏi hơn so với ai chỉ có các động cơ nội tại không thôi; những người ôm đồm cả hai loại động cơ thì ít được thăng tiến và thời gian lưu lại trong quân đội sau thời gian quy định phục vụ năm nay cũng ít hơn. Kết luận rút ra là các hoạt động nên được cấu trúc sao cho các hậu quả ngoại giới, như lương cao hơn, không nên trở thành các động cơ phấn đấu của bản thân. “Giúp đỡ người ta nhắm vào ý nghĩa và ảnh hưởng của công việc họ làm, hơn là chú mục vào chẳng hạn thu nhập tài chính mang lại, có thể là cách tốt nhất để cải thiện không những chất lượng công việc mà còn tạo thành tựu cả về mặt tài chính nữa”.

Thời gian cộng tác ngắn cũng khiến tôi kịp liên tưởng tới việc khởi nghiệp. Rằng khi các người khởi nghiệp ìm kiếm nhà đầu tư, điều căn cốt là công ty nhắm vào các ý tưởng tốt nhất chứ không phải tốn thời gian hoàn thành việc bảo vệ ý tưởng hợp pháp nhằm ngăn ngừa các nhà đầu tư đánh thó ý tưởng của họ đem về. Đáng chú ý, cả nhà đầu tư lẫn các công ty mới khởi sự thường ít thích các ý tưởng điều chỉnh theo ý của thị trường, thay vào đó, tự kiểm soát phù hợp, các công ty mới gia nhập có thể bảo vệ các ý tưởng riêng có và tăng tốc kinh doanh thêm lên… Như lời trích dẫn trong bài báo “nguy cơ tiến chậm thì đáng lo ngại hơn là nguy cơ bị sao nhái ý tưởng”.

Lời cảnh tỉnh từ ngoại quốc thật thiết thực, quá chừng đúng đắn và sống động giữa thời buổi giao thời, nhiễu nhương.

[10.7.2014]

—————————————————————————————————————-

J. Soi (35): Điểm mù và góc khuất: một trò diễn tâm trí gian trá mang thi vị khó ngờ giữa tứ bề, đa diện cuộc đời

Một bộ phim hành động phản ánh các chi tiết phức tạp chẳng dễ đoán định giữa cuộc sống hiện đại và thường ngày dung tục. Gợi nhớ một bộ phim khác cũng đề cập đến trạng thái che lấp khó phát hiện; thậm chí, kéo liên tưởng về cả câu chuyện ngụ ngôn cổ xưa với motif “thầy bói sờ voi“.

Không thuần túy xấu xa và tiêu cực như đạo diễn Luxembourg chỉ ra, điểm mù và góc khuất có thể đóng góp nhiều hơn thế cho cuộc đời bề bộn này.

Chẳng hạn, “Góc Khuất” kể lại chuyện có thật về cách cậu bé bị phân biệt đối xử sắc tộc đầy thiệt thòi Michael Oher trở thành một cầu thủ bóng bầu dục tài danh thông qua trình tự chứng tỏ giá trị bản thân ở nhiều khía cạnh khác nhau, chứ không hay ho chỉ mỗi môn chơi thể thao. Gì là góc khuất đây?

Quy về chiều kích đối lập với những thứ một cầu thủ buộc phải đương đầu. Một minh họa: khi một tiền vệ cánh phải chuyền bóng, tấn công thì việc cản phá bên trái là trách nhiệm đồng đội nhằm bảo vệ góc khuất của anh ta. Căn bản, một góc khuất là phiên bản rộng hơn của điểm mù; khái niệm này của việc bảo vệ tương thuộc nhắc nhở tới lời răn dạy khi chúng ta sống giữa cộng đồng, rằng nếu mình không quan tâm đến kẻ khác thì ai sẽ thay thế?

Dưới nhiều phương thức, việc một gia đình rộng lượng bảo trợ, nuôi dưỡng Michael khi cậu còn vị thành niên đã tỏ lộ và bảo vệ các góc khuất liên quan. Chẳng hạn, Michael nhìn ra tình yêu thương và sự giáo dục đang hết sức thiếu vắng, trong khi các thành viên gia đình nhận thấy những gì họ có thể làm cho chàng trai to lớn vượt ngoài sự tử tế đúng mực. Theo lối ấy, họ quan sát rồi tự phơi bày một góc khuất vật chất và tâm linh khác, nhờ vậy thay hình đổi dạng đời sống kẻ khác thêm phần tốt đẹp hơn.

Khi chúng ta đem tặng tha nhân cơ hội chứng thực bản thân họ, chúng ta cũng cho chính mình cơ hội chứng thực tính nhân văn và giá trị con người mình.  Không có hiện thể thực hành và hoàn thiện lòng từ bi thế thì bằng cách nào chúng ta khởi lên tâm Bồ đề ngõ hầu thành tựu con đường  Bồ tát và đạt quả vị Phật?

Michael đặt nghi vấn về dự tính giúp đỡ mình. Liệu việc ấy thuần tốt lành, hoặc cốt để thỏa mãn cá nhân riêng tư? Nếu nhắm đến mục tiêu thứ hai, nó vẫn còn là lòng từ bi vô điều kiện? Đôi khi, lắm lúc chúng ta không tỉnh thức thấy ra động cơ của chính mình, thậm chí cả hành động của bản thân nào đẹp đẽ hết? Dường như gia đình bảo hộ Michael khá tinh tế dẫn dắt cậu chàng hướng tới ngôi trường lẫn nghề nghiệp ngôi sao bóng bầu dục mà họ lựa chọn… và ít nhiều điều ấy đã không được thừa nhận cũng như chúng chẳng phải tuyền bao gồm các dự tính vị tha; khi ý thức thấu tỏ, họ thành thật xin lỗi và thúc giục Michael lựa chọn vì bản thân cậu mà thôi. Một góc khuất được phát hiện và tỏ lộ! Với sự vụ ấy, cậu chàng to xác càng ngưỡng mộ, quý trọng gia đình ân nhân.

Nào, bây giờ quay vào tự phản tỉnh. Tự hỏi những góc khuất, điểm mù nào chúng ta đang sở hữu? Một vấn nạn gian trá của tâm trí, bởi vì chúng ta mù mờ về chúng, chí ít lúc này.

… Chìa khóa để hiểu câu chuyện ngụ ngôn “người mù sờ voi” nằm ở dòng cuối; rằng không ít người quá dính mắc với quan điểm bản thân và chộp bắt lấy chúng khi tranh cãi; chỉ thấy mỗi khía, góc của sự việc mà thôi.

Lời nhắc nhở về cách thiết lập một quan điểm hoàn hảo, chính xác hơn về thực tế; không nên lầm thành phần là toàn thể; cần thoát khỏi thói quen lưu giữ các định kiến cá nhân khi đánh giá, xem xét, nên tạo lập một tâm trí cởi mở đủ để quan tâm tới bằng chứng tươi mới trái ngược, đối lập.

Cũng cần biết rằng, tính phổ quát của câu chuyện ngụ ngôn về người mù và con voi còn đến độ được dùng minh họa cho nguyên lý về sự thật tương đối; theo đó, mỗi một quan điểm là sự thật xét từ góc nhìn, chỗ đứng nhất định; và nói chung, không có quan điểm nào có thể bị đánh giá là sai trái hoàn toàn.

[22.5.2014]

————————————————————————————————————————————–

J. Soi (34): Bừng sáng

Này người phụ nữ trẻ như đóa cúc trắng, không ai khác ngoài bản thân phải tự hỏi mình xem điều gì thực sự tốt lành để thực hiện. Cả mấy năm kết hôn kỳ thực chính cô cơ chừng chưa từng nghĩ tới nghịch lý giản đơn này: làm sao cứ mãi đi tìm và gặp cho được một người đúng đắn khi ta còn chưa trở thành một kẻ tương tự như thế.

Dự tính tốt lành mà không có đánh giá chính xác thì tựa như từ bi mà không trí tuệ. Bây giờ thì hy vọng cô đã biết rõ, tốt nhất là cần nhận thức sắc sảo và sáng suốt hơn. Dự tính tốt lành kiến tạo một số nghiệp tốt lành và những điều ấy càng dẫn dắt thật chắc chắn, các kết quả ngày càng tốt đẹp thêm lên.

Mức đối lập càng lớn ở chính nơi các xó góc thì càng làm mọi sự sáng bừng.

[06.3.2014]

——————————————————————————

J. Soi (33): Chịu đựng và cảm hứng giải quyết vấn đề gây tức giận

Lãnh đạo một nhóm mà thành viên bất tuân, hay thích thể hiện chống đối bằng cách chối từ nhiệm vụ được giao thì quả là chuyện đáng lo thật, thậm chí, thấy mình có thể khởi lên cảm xúc ít nhiều cay cú nữa; song gì gì, không nhất thiết phải cáu gắt, mất bình tĩnh đến độ khiến mình ra quyết định xử lý thiếu sáng suốt.

Làm thế nào mình tránh tức giận hướng tới cậu ta?

Có một giải pháp đơn giản; nó cơ chừng gây mệt mỏi lúc đầu nhưng sẽ tác dụng tích cực sau này… Mỗi lúc chàng ấy tỏ ra không hợp tác thì hãy đề nghị gặp riêng ngắn rồi nhã nhặn xin được trao đổi và biểu quyết, cho ý kiến hướng nên theo. Nếu định hướng của bạn giá trị thì sự khôn ngoan của đa số sẽ ủng hộ bạn; nếu không, có các giải pháp thay thế khác nên được nêu ra. Đây là cái kiểu ‘win- win’ nghe có lý nhỉ, hai bên cùng hoan hỉ.

Dần dần, chàng trai trẻ sẽ nhận ra sự ngớ ngẩn khi gây phiền hà và làm mất thời gian của mọi người, rồi chàng cũng sẽ tự kết thúc sự nổi loạn vô duyên. Lối giải quyết thế xem như cách cả nhóm làm việc cùng nhau, dưới sự dẫn dắt của bạn; nó cũng có thể dùng để quét sạch các tiềm năng gây vấn đề rắc rối khác. Thể hiện sự giận dữ thì chỉ càng làm trầm trọng thêm trạng thái căng thẳng.

… Đôi khi, câu hỏi ‘tại sao’ thật hay; kiểu Tại sao chúng ta không thể sống trong một thế giới yên an hơn? hoặc tại sao tôi không ăn hết số bánh ngọt ấy? hoặc tại sao chúng ta không được gọi một người có bộ râu xồm là tên dê cụ?

Nhiều lúc khác, nhất là vào dịp khủng hoảng thì ‘tại sao’ không phải là lời giải tốt nhất cho câu đố.

Khi bị một cảm xúc chi phối, một nhiệm vụ khó khăn đặt ra hoặc thử thách thể lý khắc nghiệt thì đặt để “cái gì” có thể hiệu quả hơn hẳn.

Tỷ dụ. Tích cực: Định hướng gì đây? Tiêu cực: tại sao cậu lại cứ bị mắc kẹt trong kiểu suy nghĩ luẩn quẩn, vòng vo. Tích cực: các giải pháp là gì. Tiêu cực: tại sao không có giải pháp nào đưa ra cho kế hoạch làm game.

Hãy tự hỏi mình: “tôi có thể tự làm gì để mọi sự tốt hơn lên?”, thay cho ca cẩm: “tại sao điều ấy lại xảy đến với tôi lúc này?”

Dĩ nhiên, khi khủng hoảng qua đi rồi thì mình có thể kiếm tìm lời giải đáp thấu đáo hơn cho câu hỏi “tại sao”.

[20.02.2014]

—————————————————————————————

J. Soi (32): Ngốn rất nhiều rồi bất chợt ăn năn…

Khi mình mê thích ăn uống, nhậu nhẹt quá trời luôn rồi, và giờ thì bạn sẽ vừa nhìn mặt vừa tự hỏi thẽ thọt rằng thế tôi nên ngừng ăn uống để không bị dính mắc vào thực phẩm à? Nếu đúng vậy, có họa mà điên khùng!

Vâng, hết sức rõ ràng là ta cần áo quần, thực phẩm, thuốc men và nhà ở; là tạo vật xã hội, chúng mình cần có bà con, bạn bè. Một mối quan hệ lành mạnh- thoát khỏi ràng buộc- với tất cả những thứ ấy thật quan trọng.

Gắn bó là thứ bị từ bỏ, bởi vì cảm xúc đấy là dấu chỉ rắc rối. Tuy vậy, lắm khi quá chừng khó khăn để từ bỏ sự đeo bám với những gì mình gắn chặt vô cùng quen thuộc lâu nay rồi, vì tâm trí ta không hề được huấn luyện theo những cách thức khác trong mối quan hệ với những thứ đồ nêu trên.

Từ bỏ những thứ đồ kia vốn làm nảy sinh sự gắn bó nghĩa là dành không gian và tạo khoảng cách với chúng đủ để sự gắn bó, dính mắc í không xòe ra và phủ trùm lên ta. Khi tiến hành, ta nhận ra các đồ vật quá thân thiết, sát sườn khiến mình nghĩ sao mà sống thiếu được, thực tế mình có thể sống ổn thỏa và tốt lành mà cóc cần có chúng. Thực tế, tâm trí chúng ta càng yên bình hơn khi vượt thoát gắn bó, dính mắc và đói khát, cũng như những lo lắng và sợ hãi khởi sinh do gắn bó với các thứ ngoại thân. Thậm chí, khi nhận ra mình dùng các nguồn lực không công bằng, khi cảm thấy mối tương tác qua lại với các sinh thể khác thì những hiểu biết này sẽ tác động tới suy nghĩ của bản thân, tỷ dụ sẽ gắng dùng phương tiện giao thông công cộng để bảo vệ môi trường… hoặc có thể dừng lại tự hỏi bản thân có cần có nó trước thôi thúc sở hữu một món đồ…

Khi hiểu biết rằng càng nuông chiều đói khát càng tăng, chia sẻ nguồn lực chung không công bằng thì càng dễ tạo nên đau khổ cho người khác và kẻ thù cho chính bản thân ta…; tất thảy, tác động mãnh liệt đến đời sống của mình. Ước ao thay đổi lối sống. Dĩ nhiên, không hàm ý phải tạo hiệu ứng thay đổi to lớn ngay tức khắc liền; dễ dàng hơn nếu bắt đầu thừ những thay đổi nhỏ nhặt và tuần tự cải thiện, nâng cao… Nhờ thực hành, luyện tập chúng ta sẽ hiểu biết, thông qua trải nghiệm riêng có, tính đơn giản đem lại nhiều yên an cho tâm trí.

Hic, dĩ nhiên, vẫn còn đó câu hỏi to đùng đầy thách thức: nhẽ nào tôi sinh ra chỉ để suốt đời lo đi giải quyết những vụ việc, vấn đề nảy sinh theo năm tháng?

[06.02.2014]

—————————————————————————————————

J. Soi (31): Hơn một huyễn tưởng

Đến chiều nay, 23 tháng Chạp, Viện Goethe còn gửi thư điện tử giới thiệu hệ thống đặt lịch hẹn trực tuyến để đăng ký các lớp học tiếng Đức.

Hơn một bao nylon đã được thu dọn và xử lý chứ không hề bị vứt vô tội vạ xuống sông. Hơn một người đã ra đi trong ngày cúng ông Công ông Táo, và vì thế, có thể làm xoắn xuýt thêm truyền thống gia đình.

Những từ ngữ này nhợt nhạt, song cầu mong chúng phục vụ đắc lực cho việc chú tâm vào giấc mơ; của chính mình và của những người khác. Mơ giúp thiên hạ suy nghĩ lại, tái định nghĩa hoặc đơn giản là tập trung lần nữa vào mục tiêu. Để tiếp cận thế giới họ, cần đôi chút khác biệt với tinh thần dũng cảm kèm phẩm chất tự tin.

Tôi cũng có một giấc mơ rằng tất cả chúng sinh sống trên cõi ta bà này với ít nỗi niềm hoài nghi bản thân, nhiều chấp nhận, tử tế và hạnh phúc hơn. Có lẽ, họ có thể giúp mình chú mục vào chính dự tính của bản thân.

Quá nhiều cho trải nghiệm về lời hứa hẹn thay đổi cuộc đời. Đang là những ngày cuối tháng Giêng, đã trôi qua 23 ngày so với dịp lễ mừng Năm Mới.

Những lời hứa hẹn và các vật thế chấp vốn như thế đó. Tạo nên từng khoảnh khắc, ngập đầy các kỳ vọng và sự đoán trước. Mỗi một ước ao và khao khát của mình như giấc mơ tựu thành của năm mới. Và ta đang ở đây, 23 ngày sau đó với những dự tính tốt lành đang ở trong sọt rác chờ tái chế. Một dạng thức của ấn tống, trầm tích.

Khi nhìn vào lời hứa hẹn và giấc mơ xảy đến, thấy hãy còn thời gian để chào hàng. Quảng cáo thì tốt cho mọi tháng nào trong năm, và bất cứ ngày nào của từng quý. Vẫn còn thời gian để ghé thăm lần nữa những cảm hứng, khích lệ rồi bước tiếp, dấn tới bán buôn. Ai quan tâm nếu tôi đang ở ngày 23, còn 7 ngày mới khóa sổ và kết thúc tháng. Và tôi đoan chắc 100% sẽ lại có những tờ bướm phất phới bay khác sẽ khơi lên lo âu đặng giúp mình hoàn thành đủ đầy những lời hứa hẹn. Bóng tối, ánh sáng, lạnh cóng hay nóng bỏng thì tất thảy lời hứa dù không như nhau song việc thành tựu đòi hỏi nhiều hơn việc duy mỗi thu hút mắt nhìn của một tờ bướm tiếp thị: nó đòi hỏi ta một khoản lợi tức hàng năm. Để đầu tư cho thời gian, tài nguyên năng lượng và vốn quyền lực…

Chấp nhận, nhẫn nhục và chịu đựng. Vậy nên hôm nay tôi sẽ viết hơn một chút, với cơn mê say luôn canh chừng trật hướng của huyễn tưởng. Hơn một suy tư, hơn một ý nghĩ hoặc hơn một cú bật sáng khơi nguồn. Đó là giấc mơ của tôi, còn bạn?

[23.01.2014]

————————————————————————————–

J. Soi (30): Tí chút giật thột với đêm khuya

Khi kết thúc một ngày, theo thông lệ làm người, chúng ta gửi lời chúc ngủ ngon, ngay cả khi ấy giời đất cùng lòng người thật u ám và nặng nề lắm lắm; thông điệp thường được chuyển tải đa phần thiếu chú ý, khá vô tâm và cơ chừng tự động thôi.

Chúng ta cầu chúc đêm tốt lành còn có thể chỉ cốt nhằm xua đi một ngày mệt mỏi, tồi tệ và hết sức khó chịu, gây bất mãn quá chừng. Không những vào thời điểm khởi đầu, chính cách chúng ta kết thúc một ngày bao nhiêu lần tương tự phản ánh cách thức chúng ta tri nhận thế giới.

Lúc gửi lời chào tạm biệt, thử dành chút suy ngẫm. Thay vì những lời chúc giả tạo kèm sai lạc thì hãy nắm lấy khoảnh khắc chia xa một ngày bằng sự thấu hiểu. Chắc chắn có những thứ ta không muốn, song mỗi một đêm có thể tốt lành, êm ấm như cách ta tạo ra nó. Đưa tặng nụ cười, các lời chúc suy tư và chân thành của bản thân. Hòa hợp với khoảnh khắc của tha thứ và biết ơn. Mình sẽ có một ngày khác để yêu thương, chăm sóc và thành tựu. Thế giới luôn khởi sự với việc cho đi ánh sáng và tiềm năng, và nó kết thúc một ngày trong dịu êm, ôm choàng và bảo bọc.

Quen giấu kín các suy tư và ước muốn, ta đặt chúng trên tâm thế giả tảng, ngu dốt hoặc ít nhiều sợ hãi. Ta phủ trùm lên tất cả ngõ hầu bảo vệ bản thân khỏi những thực tế khắc nghiệt của cõi đời trần trụi.

Mặc dù nó cơ chừng không hữu hình với thế giới; song chính ta đang dần quen chuyện chịu đựng áp chế và một số nguy cơ.

Đêm êm ấm, yên an. Cố gắng sát gần hơn với nỗ lực hiểu biết bản thân và cởi bỏ một số phần còn lại trong ta đang muốn bộc lộ các thứ tìm thấy ở bên ngoài. Học cách nhắc nhở mình rằng nội tại của tôi thì hoàn toàn khác biệt.

[09.01.2014]

—————————————————————————————–

J. Soi (29): Dạy trẻ gì đây ta thử hỏi…

Hôm nay là Ngày Khai giảng năm học mới; riêng tại Hà Nội do mưa kéo dài nên có trường hoãn lại sáng mai, có nơi tổ chức Lễ trong nhà xe.

Lâu nay khá quan tâm vụ ‘tự do học hỏi“, nhân đọc thấy mấy chia sẻ trẻ lên tiếng, diễn giải ý nghĩa lễ khai giảng càng cảm nhận cái sự ‘giáo dục cưỡng bức’ quả không hề đơn giản tẹo nào; bởi kiểu gắn nó với chuyện phản ánh dân trí đất nước, đưa ví dụ từ các nước Đông Á có nền giáo dục tiên tiến, chương trình ở Anh quốc, đi vào chi tiết miễn phí khi thảo luận Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992,  đặc biệt nó buộc cha mẹ phải có trách nhiệm với con cái và góp phần phát triển đất nước, và bao giờ cũng thế, làm tăng thêm khoảng cách giàu nghèo, v.v…

Câu chuyện học hành của trẻ hôm nay dội ngược lại là thu nhập không đủ sống của bố mẹ, với 20% lao động nhịn ăn một bữa/ ngày; thậm chí, nhìn sâu rộng hơn sẽ thấy rõ tầm mức toàn cầu do đã được quy định ở điều 28 của Công ước về Quyền Trẻ em, thể hiện niềm tin sắt đá của UN rằng mỗi trẻ em có quyền được giáo dục cưỡng bức (điều 7), tất thảy có vẻ chứng tỏ rằng hầu hết các nhà lãnh đạo chính trị gắn chặt việc phổ cập, đưa trẻ đến trường như là con đường hướng tới tương lai tốt đẹp hơn, và ngay tại Việt Nam thì các bản Hiến pháp từ 1946 đến Hiến pháp 1980 đều khẳng định chắc như đinh đóng cột thế, chưa nói có dấu tích từ truyền thống dân tộc (nhân tiện, nếu thích tham khảo thì cần nhớ điều 42 Dự thảo sửa đổi thay thế điều 59 có nội dung đang bàn).

Vậy, dạy gì cho một đứa trẻ? Không chút nghi ngờ chi cả, rằng trung thực, dũng cảm và trái tim rộng mở là ba điều quá chừng đẹp đẽ, tuyệt hay mà trẻ em cần được giáo dục. Song lần nữa, tại sao cứ chăm chắm và nhất thiết phải giáo dục trẻ em?

Liệu đi học lớp 1 có đúng là vinh dự, là nhiệm vụ của những trẻ em 6 tuổi?

Hỏi thêm Google, biết có một cuốn Sổ tay Đạo đức Tiểu học (2009) của tác giả Vũ Xuân Vinh do Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành; ngồ ngộ nên mò ra một hiệu sách chuyên bán lẻ ở phố Giảng Võ đọc cọp xem nó thế nào.

Bài 1 mang tên “Em là học sinh lớp 1” được tác giả biện luận bởi những lý do sau:

•  Thể hiện niềm vui sướng, tự hào, hãnh diện em được đi học lớp đầu tiên của cuộc đời cắp sách đến trường để học kiến thức văn hóa và học làm người.
•  Thể hiện quyền được đi học.
•  Như một thông điệp nói với mọi người hãy chú ý tới mình, vì “Em là học sinh lớp 1”, em mới bắt đầu đi học đây!

Bài học tiếp tục với câu dẫn: Đã là học sinh lớp 1 thì em phải làm gì ?

• Phấn khởi cắp sách đến trường, đến lớp trong bộ quần áo sạch sẽ, gọn gàng.
• Bạo dạn, vui vẻ làm quen với các bạn trong tổ, trong lớp. Khi gặp các thầy giáo, cô giáo lễ phép chào.
• Tự hứa em sẽ cố gắng chăm, ngoan xứng đáng là học sinh lớp 1.
• Yêu trường, yêu lớp.

Sau đó là một đoạn in nghiêng:

Bài học mở đầu “Em là học sinh lớp 1” như một khúc dạo đầu tiên đưa em đến trường để bắt đầu bước vào ngưỡng cửa của học vấn, của tri thức nên em phấn khởi, tự hào, hãnh diện “Em là học sinh lớp 1”.

Cuốn Sổ tay được quảng cáo “… đã nhận được rất nhiều lời tán thưởng vì có sự chọn lọc những tình huống, các mẫu truyện ngắn và bài học rút ra cho các em có thể nhận biết và những phương pháp hệ thống và diễn giải từ đơn giản, dễ hiểu giúp phụ huynh, giáo viên dễ dàng nắm bắt và giúp các em học tập tiến bộ hơn. …… là nguồn tư liệu bổ ích cho phụ huynh, giáo viên nhằm giúp các em phát triển kỹ năng sống cơ bản. ”

Đọc xong mấy món này, thở hắt cái vì chợt gợi liên tưởng Tập bài giảng Đạo đức cho các anh chị lớp trên mới gần đây thôi…

[05.9.2013]

——————————————————————————————–

J. Soi (28): Năm, mười, mười lăm, hai mươi, …

Bí quyết quản lý thời gian nào ngờ đem lại các con số thống kê ấn tượng:

Nếu 5 ngày một tuần, triển khai trong 50 tuần, ta sắp xếp cho thật hợp lý:

• 5 phút từ sinh hoạt buổi sáng
• 10 phút từ việc bố trí để bắt tay vào việc
• 5 phút của cuộc trao đổi tào lao và những trò tiêu khiển
• và sự giảm thiểu hàng ngày 10 phút cho các buổi trưa và dịp nghỉ giữa buổi…

thì chúng ta sẽ tích lũy được 125 giờ trong một năm; tức tương đương 3 tuần 40 giờ được dùng để làm bất cứ điều gì mình muốn, và mình có thể tự hỏi về cái thời gian bớt lại 30 phút xem vô tuyến truyền hình mỗi ngày đấy!

Tôi không rõ lần cuối cùng bạn cảm thấy thiếu thốn thời gian để làm việc là khi nào (dù còn bé tí ta vẫn có thể tri nhận được liền), chứ riêng với các cụ ông tái hôn thì e là bậc lão niên, trưởng thượng đã hóa giải khá thành công cái miếng da lừa cứ ngày một co lại ấy, tranh thủ tận dụng cơ hội trờ tới không cho nó thoát, và biết chắc chắn rằng chúng ta phải thay đổi cách thức mình sử dụng năm tháng hiện diện trên đời.

Dĩ nhiên, bài này không loăng quăng tán gẫu đủ trò trên trời dưới đất mà chỉ nhắm vào mục tiêu sáng giá hết sức cao cả là chỉ ra tại sao người ta hay lo lắng cho hậu quả khi tái hôn lần thứ hai, thứ ba, thứ tư,… với đối tượng đã sắp về chiều.

Sự tăng lên tính độc lập giữa các giới được cho là một trong các lý do để người ta ngày càng rơi vào việc ly dị trong cuộc hôn nhân đầu tiên ở mấy thập niên gần đây.

Phụ nữ tăng sự độc lập hơn về mặt tài chính, còn cánh đàn ông thì dần biết xoay sở ổn thỏa mọi chuyện trong nhà. Khi các vai trò này bị bẻ gãy, mỗi giới tự thân thấy trở nên đủ đầy hơn ở cả hai lĩnh vực. Các cá nhân này lúc tiến tới cuộc hôn nhân thứ hai, thứ ba thì họ dễ cảm thấy một trách nhiệm rõ ràng đặng bảo vệ chính mình cả về mặt cảm xúc lẫn tài chính.

Điều này đủ để tin ít nhiều rằng càng tích đầy tiện lợi cái tôi với tuổi tác thì nó càng gây tác động ghê gớm cho cuộc hôn nhân thứ hai, thứ ba, thậm chí, nhiều hơn hẳn so với cuộc hôn nhân thứ nhất.

Tuy thế, cơ chừng yếu tố cốt lõi tác động đến sự tan vỡ của các cuộc hôn nhân thứ hai, thứ ba là sự lơi lỏng, thôi còn dính kết chặt chẽ như trước để khiến hai người gắn bó bên nhau: trẻ em, gia đình.

Các mối quan hệ giữa bố mẹ và con cái có thể là nguồn xung đột trong một số cuộc hôn nhân, song tựu trung trẻ em giữ vai trò như yếu tố bình ổn, điều hòa hôn nhân và khi trẻ em vắng mặt thì dễ về ngả va chạm do các cơn bão nho nhỏ.

Bởi vì đa phần trẻ em sinh ra trong các cặp vợ chồng cưới xin suốt cuộc hôn nhân đầu tiên, hầu hết các cặp trong hôn nhân lần thứ hai không có con đặng ràng buộc nhau. Ngược lại, không có trách nhiệm chia sẻ vì con cái hàm nghĩa rằng sẽ dễ dàng hơn để rời bỏ khi người ta trải qua một vụ gá gay go. Có lẽ, ‘vì con cái’ không còn là lý do đủ khiến duy trì tiếp tục, dù nó có thể đôi khi cứu nguy cho một mối quan hệ.

Song không giống với các cuộc hôn nhân lân thứ hai giữa độ tuổi trẻ hoặc trung niên, các cuộc hôn nhân lần thứ hai khi người ta nhiều tuổi hơn không thường kết thúc, đứt gánh nửa đường do bởi sự bất mãn về con cái hoặc tiền bạc. Các vấn đề gây tranh cãi này ở các cặp lớn tuổi thường được giải quyết rất trực tiếp bởi con cái họ trưởng thành, hơn là tranh cãi giữa cặp đôi với nhau.

Các vấn đề khác có thể xảy đến bao gồm cả mối quan hệ bạn bè quen biết lâu dài. Giống việc con cái lớn lên, bạn bè có thể tạo xung đột chính thức làm giảm thiểu mức độ thân mật hoặc họ không ưa tính cách người mới; ông, bà, anh, cô kia có thể không thích bị vây quanh bởi những người bạn bè cũ…

Quả là có nhiều thách thức và thay đổi; chuyện nhỏ đối với người này song lại quá chừng hệ trọng đối với kẻ kia.

Nhìn chung, cơ chừng các mối quan hệ trở nên lộn xộn, rối rắm và phức tạp với các cuộc hôn nhân về sau, khi ngày càng nhiều các cá nhân tham gia vào mô hình gia đình mở rộng. Ở cấp độ đời thường, duy trì các mối quan hệ ấy không hề dễ dàng chút nào và hậu quả thường tạo nên nhiều thù hận ngấm ngầm.

Dĩ nhiên, có nhiều người học hỏi các bài học hữu ích từ lần ly dị đầu tiên và bước sang một cuộc hôn nhân hạnh phúc, lâu bền. Song các dữ liệu và sự kiện khẳng định ngày càng khó khăn hơn gấp bội để tiếp tục bước trên đường khi mình tiến tới một cuộc hôn nhân kế tiếp. Điều này được phản ánh trong các thống kê về con số ly dị và khủng hoảng hôn nhân gần đây.

[29.8.2013]

———————————————————————————————————————–

J. Soi (27): Trẻ nhỏ, trường học và lòng từ bi

Đọc loạt bài về giáo dục đạo đức, thực trạng lối sống và nhân cách học sinh khá mệt mỏi; chả biết bản thân ước muốn thư giãn đến độ quá lớn lao mà lại bỗng nảy sinh ý nghĩ nghịch ngợm rằng trả lời ra sao đây nhỉ, nếu có cháu nhỏ viết thư hỏi như nội dung tương tự bên dưới.

Thưa bác, cháu có chút chuyện muốn nhờ bác chỉ dạy. Ở lớp cháu có một bạn cứ hay hỏi bài hoài, còn đòi cháu kèm cặp tận tình mỗi khi đến gần kỳ kiểm tra nữa. Cậu ấy lười lắm í; ngồi trên lớp, chẳng chịu tập trung nghe cô giáo giảng bài.

Cháu cảm thấy mình ích kỷ và không thoải mái chút nào mỗi lúc đưa ra các câu trả lời cho bạn í, vì cháu nghĩ mình đã phải cực nhọc, dành nhiều thời gian mới phát hiện được lời giải.

Liệu như vậy cháu có thiếu lòng từ bi không hả bác?

Ờ, hỏi thế thì đố dám cao đàm khoát luận, nói toàn những ý tứ cao siêu (“dân chạy không kịp”, nguyên văn từ một cán bộ Học viện Phụ nữ), bàn chuyện Đông Tây kim cổ, trên trời dưới đất, dẫn lời các bậc tổ sư, trích học thuyết Âu Mỹ tân tiến đủ cả.

Trước khi hắng giọng hồi đáp, nói ngay là con bé thể hiện tâm tình dễ thương quá (hoặc thậm chí có thể tưởng tượng phụ huynh chắc dễ thương không kém, bởi ai biết đâu, bố mẹ cháu muốn mượn vai này đặng xem xem bác ấy đối đáp như nào chăng.)

… Cháu gái à, sự thật là, ngay cả khi cậu bạn cùng lớp tỏ ra lười biếng kia có sao chép bài tập về nhà của cháu liên tục đến mấy thì cậu ấy có thể chẳng bao giờ bộc lộ sự giỏi giang hơn trong dài hạn đâu; vì sự lười biếng ảnh hưởng, tác động mạnh mẽ tới tính cách, việc ôn tập, niềm say mê học hành, năng lực làm bài kiểm tra, và chắc chắn cả tương lai công việc khi vào đời nữa.

Do đó, khó xảy ra chuyện điểm số của bạn í vượt cao hơn điểm số của cháu được. Cơ chừng cháu có thể đệm sẵn nỗi niềm thầm kín vừa nêu trong cách cháu dùng từ ngữ đối đáp để chia sẻ bài vở với bạn í, vào cách thức mình đích thị làm người phụ đạo trợ giúp bạn í học tốt hơn và đạt điểm cao hơn.

Thật hay để bảo cho cậu ấy biết rằng dù cháu không nỡ nào ghét bỏ hoàn toàn, song thú thiệt là mình chẳng thích thú chia sẻ tất tật mọi lời giải cho bạn í.

Chuyện là, nếu cậu ấy bí với một số câu hỏi đặc biệt nào đó, liệu mình có ổn thỏa đặng tận tình đưa ra các câu trả lời tương ứng không nhỉ? Đây há chẳng phải là sự uyển chuyển mềm mượt, thiện xảo đó sao? (tra từ điển tiếng Việt nếu không hiểu nghĩa cháu nhé!).

[22.8.2013]

————————————————————————————————————————

J. Soi (26): Thực ra thì xin chân thành cảm tạ vì không còn gì

Phát biểu thẳng tưng ngay là hơi cú; cái sự khó chịu vừa đủ để những mầm non mới nhú lên đã bị phạt đền đến nơi đến chốn liền, trong ồn ào quá lố.

Nói “an toàn” và hệ lụy.  Cơ chừng chuyện này xuất hiện từ giả định rằng điều gì đó hiếm hoi vì nó thông dụng và mọi người nắm giữ nó. Và chúng ta biết nếu điều gì đó là bình dân thì đấy chính là chỉ dấu cho phẩm chất của nó.

Thử tưởng tượng một kịch bản mình bị hỏi một vấn đề và đã chọn câu trả lời sai rõ ràng, chỉ bởi vì những người khác cũng làm tương tự?

Thực sự, điều đó có thể xảy đến với mình. 75% đối tượng tham gia thực nghiệm năm 1951 của Solomon Asch đã chọn câu trả lời sai hiển nhiên chí ít một lần trong suốt thời điểm tiến hành.

Nhờ các diễn viên thuê mướn, tác giả thực nghiệm đã ứng dụng sức ép đồng đẳng tới các đối tượng tham gia và làm tăng con số trả lời sai từ 3% (nhóm đối chứng) lên 32% hết sức ấn tượng.

Hiệu ứng của cái gọi là ‘chứng thực về mặt xã hội’.

Tưởng tượng ảnh hưởng của nó trong điều kiện khác, khi không chắc chắn được sự lựa chọn đúng đắn… Tỷ dụ, mình không biết có nên cười phá lên khi nghe một đoạn hài tình huống (sitcom). Rồi thình lình thấy các gã vô hình ở hậu cảnh chợt phá lên cả tràng. Và mình rất tự động khởi sự tưởng thưởng nó buồn cười thật.

Và đấy chính xác cùng lý do tại sao những lời khai nhận lẫn tóm tắt thuật lại ảnh hưởng đến bản thân: bởi vì mình không ngừng quan sát những gì kẻ khác làm. Thực sự, đó là những gì bạn và tôi tiến hành từ thuở mới sinh ra trên đời.

Bởi trò bắt chước nhau, chúng ta học hỏi những kỹ năng cơ bản lẫn nâng cao ngõ hầu tồn tại ở đời. Mình thực hiện nó với bình diện ý thức? Đôi khi, vâng, song như có thể đoán biết, hầu hết các yếu tố ảnh hưởng tới các quyết định của mình là vô thức. Đó là những đường tắt chúng ta học hỏi và/ hoặc thừa kế nhằm tạo tác nhanh chóng các quyết định. Chứng thực về mặt xã hội cũng rứa.

Giờ thì chắc độc giả biết lý do sự bức bối rồi đấy. Dùng “Thực ra” (actually) thật dở hơi, thiệt tình phải nói toạc móng heo vậy đó. Ai đời nghĩa đen của nó “thực sự” hàm ý điều gì đó đang hiện diện hoặc tồn tại trong thực tế, song nó lại thường dùng hoàn toàn sai lầm để tăng thêm sự hùng hồn, mạnh mẽ cho câu nói.

Vâng, thực ra thì xin chân thành cảm tạ vì không còn gì.

[01.8.2013]

————————————————————————————————————————

J. Soi (25): Tiềm năng gây hại cho bản thân khi bàn cãi, chê bai người khác

Luôn dễ dàng cảm thấy bất mãn, phê phán, nổi nóng và tức giận trong những ngày này. Thật quá chừng hữu lý để chỉ ra la liệt cái sai, vô số biểu hiện thiếu trách nhiệm và thái độ mặc kệ ghê gớm đủ kiến tạo nên một cái gì cực kỳ khó chịu, bực bội chứa chất ngay trong cách thức góp ý, trao đổi giữa các thành viên thuộc nội bộ quần chúng nhân dân.

Buôn dưa còn vì quá buồn, hết sức bất an. Do vậy, lắm lúc chẳng thèm lưu tâm tới hậu quả những gì phát ngôn; thường nói ra chỉ vì khí vị quen xả bỏ, tuôn trào thôi.

Cho dù không nhất thiết phải thiệt đoan chính hay bám đầy hằn học, buôn dưa sẽ mang chứa giá trị nội tại tốt hoặc xấu phụ thuộc vào cách thức nó được khởi tạo: suy cho cùng, đích thị thể hiện mối quan tâm cuộc sống (những) người khác.

Về mặt tâm lý học, quan tâm là thứ cảm xúc hợp trội, nổi lên khi chúng ta tình cờ phát hiện điều gì đó là không thích đáng, nằm ngoài sức mong đợi và phức tạp khiến mình tin rằng có thể đương đầu cũng như hiểu biết ở một mức độ nào đó.

Liên quan đến các nhân vật nổi tiếng, khái niệm này cơ chừng cho thấy khi các vị đấy hành xử theo một phương thức bất ngờ, gây ngạc nhiên thì chúng ta nảy sinh câu hỏi: “Tại sao họ lại làm như thế?” rồi tin liền là mình có cơ hội trả lời cho vấn nạn giời ơi đất hỡi ấy.

Song câu chuyện đàm tiếu, bàn cãi, phản biện, tranh luận dù có cả yếu tố tích cực lẫn tệ hại thì mình đâu khó mê mải, dính mắc đến độ đánh mất khả năng kiểm soát cảm xúc bản thân.

Rốt ráo, dưới góc độ cá nhân, tự nhủ thay vì bị tâm trí dẫn dụ phóng túng tùm lum, bao giờ mình nhận chân thấu đáo rằng việc quan trọng nhất là hiểu biết thực tại.

[25.7.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (24): Còn son phấn, người vẫn đẹp tươi cười trang điểm mãi…

Săm môi, kẻ mắt, tô son, đeo nhẫn vòng, sơn móng tay móng chân… Việc trang điểm ở phụ nữ thật kỳ công và đáng giá.

Những nỗ lực, gắng sức chuyển giao nữ tính vô vàn như thế thật không phụ lòng chị em; bởi cái đẹp, và cả năng lực, nằm ở đôi mắt người nhìn, bao gồm nhân vật quản lý công ty, đơn vị hoặc chuyên viên tuyển dụng việc làm nữa.

Khi ngắm nhìn một khuôn mặt đẹp, chúng ta giả định người  sở hữu tạo vật sinh lãi ấy là đối tượng tinh thông về mặt xã hội, tự tin và thành đạt. Giới chủ rất thích thuê lao động có khuôn mặt đẹp. Nghiên cứu trên cho thấy, trang điểm mặt hoa da phấn có thể làm cho hình ảnh bản thân được đánh giá là có năng lực, dễ thương, quyến rũ và đáng tin.

Tin tốt lành từ kết quả nghiên cứu này là ngay cả khi không đẹp thực chất thì mình vẫn có thể cải thiện cách thức các chủ sử dụng lao động hiện tại hoặc tiềm năng nhờ nhắm tới tiệm trang điểm gần nhất. Tin xấu là không có lý do thật cho vụ ngoại hình khi liên quan đến khả năng thực hiện công việc. Ai xếp loại cao hơn bất kỳ điều gì trong các năng lực tiến hành thông qua dấu hiệu khuôn mặt của công nhân, dù trang điểm hay không? Những phát hiện từ công trình trên hỗ trợ không những cho tầm quan trọng của cái đẹp mà còn cả nỗi đau đớn bị “phạt đền hiển nhiên” với những ai thiếu sự lôi cuốn hình thể.

Cũng thú vị là tuy nghiên cứu tiến hành chỉ trên khuôn mặt phụ nữ song chúng ta có thể cảm thấy khá tự tin rằng đàn ông trang điểm sẽ không trải nghiệm một sự tăng giá trị về năng lực tương tự. Bài học cho những chàng trai hay gã đàn ông tìm việc: ý tưởng hay với một mái tóc chải chuốt gọn gàng và khuôn mặt cắt tỉa sạch sẽ.

Và cho dẫu mình không chủ ý tìm kiếm những bộ quần áo hấp dẫn hoặc mái tóc lịch lãm (không còn nghi ngờ gì là để chuẩn bị cho trạng thái ‘sẵn sàng ghi hình’), rất thường khi khó chối bỏ được ít nhiều sự tự tin và sống động bắt mắt ở một số phụ nữ thành đạt, nổi tiếng.

Hết sức dễ chịu, mỗi ngày cánh chị em nói chung cơ chừng nối tiếp các kiểu loại áo xống, trang phục. Một người phụ nữ trung niên bình thường– khi quá lo lắng về chuyện mình nom già rồi hoặc chán việc tỉa tót, chăm nom– đang dần bị kìm kẹp bởi nền văn hóa ám ảnh bởi sự trẻ trung. Dẫu thế, một số điểm căn bản nay đang dần chuyển đổi; việc chống lại tuổi già cơ chừng lỗi thời và chừng mực thì nhu cầu nhìn ra sự lớn lao ở một độ tuổi nào đó lại được chú tâm. Xu hướng ấy được chào đón có lẽ do một số lý do sau:

• Trang điểm ngày càng tốt đẹp và thích đáng hơn.
• Các phương pháp về mỹ phẩm làm đẹp ngày càng tỏ ra hiệu lực cao độ.
• Phụ nữ ngày càng thích chăm chút chính bản thân mình hơn.
• Tính xác thực, chắc thật đang dần lôi cuốn quan điểm chị em.

Định kiến tuổi già có thể đã bị đổ thừa quá lố. Chúng ta quen tạo nên những liên kết tích cực với tuổi trẻ và liên kết tiêu cực với tuổi già. Hoặc có thể việc mỉm cười làm nảy sinh hiệu ứng “vầng hào quang” (halo effect)– một người đang mỉm cười nói chung được ghi nhận là tích cực hơn, hấp dẫn và trẻ trung hơn.

Thừa nhận hay không thì thực tế, tất cả chúng ta đang già đi; sự thay thế nó là cái chết (hàng ngày thì cứ lịm dần thôi bởi thói đỏng đảnh, thất thường, hay cáu gắt, thích vặn vẹo, trái tính trái nết…).

Rốt ráo có thể cho rằng, thay vì chống chọi lại tiến trình lão hóa, nhiều phụ nữ dường như đi đến chấp nhận điều tất yếu ấy. Họ đang định nghĩa lại thế nào là đẹp– ở độ tuổi 50, 60, và lớn hơn nữa– và đang khoác lên, chưng diện đầy tự hào định nghĩa mới trên khuôn mặt. Thật khuây khỏe, vơi nhẹ hẳn đi. Hy vọng một viễn tượng tích cực, tốt đẹp cho những thế hệ tương lai của họ đang đến không quá xa vời.

Hạnh phúc bất toàn, niềm vui không trọn vẹn. Còn son phấn, người vẫn đẹp tươi cười trang điểm mãi… Kỳ lạ thế đấy, cuộc đời này!

[18.7.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (23): ‘Ý kiến chuyên gia tâm lý’

Chẳng đặng đừng, lại phải nói thêm chút về vụ ‘bà Tưng‘ do đến giờ mới biết tình hình té ra vẫn còn tiếp diễn kèm theo vài ba ý kiến chuyên gia liên quan. (1, 2, 3).

Từ một vụ việc cụ thể như thế, thấy nổi lên và đọc ra điểm chung là dường như các vị tuổi tên lừng lẫy này quá cố tỏ bày thái độ hậu thuẫn về mặt xã hội nên không ngần ngại hoặc cơ chừng mặc kệ việc lộ rõ định kiến văn hóa, hơn là đưa ra được các lập luận, bằng chứng khoa học dưới góc độ tiếp cận chuyên môn.

Song, chúng ta cũng biết thừa là có nhiều lần khi trải nghiệm cá nhân chống lại đánh giá tốt hơn với tư cách những chuyên gia, chí ít có thể xem xét nó dưới góc độ chẩn đoán hoặc đạo đức hành nghề chẳng hạn.

Một trong những ví dụ sống động là do nhà tâm lý học nổi tiếng Paul Meehl nêu ra; theo đó, lý lẽ ngụy biện dạng này là khái niệm cho rằng không ai trong số bạn bè, người thân trong gia đình có thể là đối tượng mắc rối loạn tâm thần đa phần bởi vì tôi tuyệt không hề quen biết ai kiểu thế trong đời sống riêng tư cả. Tức là, trải nghiệm cá nhân có thể làm suy giảm tính khách quan cần thiết nhằm đạt đến chẩn đoán và điều trị tốt các bệnh nhân.

Một trong các ngụy biện ở dạng thứ hai là giả định rằng bởi vì một người nào đó là bạn mình hoặc từng chứng tỏ đánh giá tốt trong quá khứ thì anh/ cô ta không thể dấn thân vào hành vi phi đạo đức; biến thể này cho thấy chúng ta thường dễ quy hành vi người khác thành nét nhân cách và giảm thiểu các nguyên nhân thuộc tình huống, hoàn cảnh.

Áp dụng vào đạo đức nó mang nghĩa rằng nếu một hành vi– phá vỡ sự thân tín chẳng hạn– được cam kết bởi một người chúng ta xem là “con người có đạo đức” nên không thể làm chuyện vô đạo. Những gì mà bạn bè không nhìn ra là các hành vi và đánh giá đạo đức đó rất phức tạp, và rằng người tốt có thể tạo nên những lỗi lầm về mặt đạo đức. Đôi khi những sự sai sót, sa ngã đạo đức là do các yếu tố tình huống như áp lực tài chính, trục trặc quan hệ, hoặc mỏi mệt…

Nhìn từ bên ngoài, các định kiến văn hóa và đạo đức trong tác nghiệp hành nghề tham vấn, tâm lý trị liệu tại Việt Nam có vẻ đã trở thành trạng thái thường thôi.

Vậy, cụ thể trong lĩnh vực tham vấn và trị liệu tâm lý, những gì là căn cốt cần được triển khai sát hợp đặng duy trì định hình về mặt đạo đức tác nghiệp, hành nghề?

• Trách nhiệm giải trình/ mạng lưới đạo đức chuyên nghiệp.
•  Bộ luật, quy tắc ứng xử đạo đức hành nghề.
• Tài liệu chuyên môn.

[11.7.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (22): Giấc mơ nước Mỹ– bảo thủ, tự do; hàng xóm, lớn bé; và ước ao sống ở nơi có vỉa hè đi bộ được

Hôm nay, nhân kỷ niệm lần thứ 237 Quốc khánh Hoa Kỳ, thử nói chút chơi về vài thứ có liên quan đến giấc mơ vốn xuất phát từ xứ Cờ Hoa (không cố ý chính xác đề cập tới cái gọi là “American Dream“).

Dĩ nhiên, nhìn chung, phải khẳng định trước rằng mơ là trạng thái vốn hiếm khi tinh tuyền mà cứ lung tung xèng, chen lẫn cả vui lẫn buồn đủ bộ.

1. Nghiên cứu chỉ ra mối quan hệ thú vị giữa định hướng chính trị với sự ngủ mơ:  ai cho mình theo đường lối tự do thì thường hay hồi tưởng các giấc mơ nhiều hơn kẻ theo đường lối bảo thủ; ngoài ra, nếu kẻ bảo thủ có xu hướng nằm mơ mang nội dung nhỏ nhặt thì nội dung mơ của người tự do nghiêng sang sự kỳ cục.

Khả năng hồi tưởng tốt hơn giấc mơ có liên quan với sự cởi mở trải nghiệm, và người theo đường lối chính trị tự do có xu hướng cởi mở trải nghiệm cao hơn, so với người theo đường lối bảo thủ. Sự khác biệt trong hồi tưởng giấc mơ có thể quy về sự khác biệt trong độ cởi mở giữa người tự do và người bảo thủ.

Các phát hiện trên cơ chừng xác quyết rằng người theo đường lối chính trị tự do khác biệt với người theo đường lối chính trị bảo thủ không chỉ ở các giá trị xã hội của bản thân mà họ còn nhiều khả năng tưởng tượng hơn so với người bảo thủ.

Cần nói ngay để tránh mơ mộng suốt ngày gây hại cho mình và cho người khác:  đời sống thành công khởi từ các giấc mơ lớn song thực tế; những kế hoạch và ước mơ to tát thời tuổi trẻ thật đáng giá đồng thời đừng quên tỉnh táo nhìn nhận đúng tình hình khi bước vào giai đoạn khôn lớn.

2. Cập nhật vụ sống với hàng xóm láng giềng là như này: thật ngạc nhiên, thường trú nhân thu nhập thấp nhất lại hay thể hiện mối quan tâm đến cộng đồng chung hơn cả.

Mặt phía bên kia của sự thật: tình hình sống gần nhau thừa khả năng dễ làm mình sinh bệnh; nên chi, muốn có sức khỏe lành mạnh thì cần tìm chỗ ở nào có thể đi bộ được nhé (tỷ dụ, New York, Boston, Seattle.)

Hiệu ứng vùng ngoại ô (gợi nhớ bài hát Việt có ca từ gì gì đó) tạo ra những vùng đô thị lộn xộn khủng khiếp với ảnh hưởng tiêu cực ghê gớm đến tự thân sức khỏe  con người ta chí ít ở khía cạnh các nét nhạy cảm thẩm mỹ và niềm vui sống (Tây gọi là “joie de vivre”).

Nhiều nghiên cứu (đây và đây chẳng hạn) cho thấy, người sống ở khu vực có thể đi bộ thoải mái qua được thì thân hình thường thon thả hơn và mạnh khỏe hơn, so với chốn chúng bạn phải chen chúc nhau. Dĩ nhiên, các nhà nghiên cứu đã kiểm soát các yếu tố thống kê trùng hợp như các biến kinh tế- xã hội. Và có rất nhiều cách để tạo ra một chỉ mục như thế mà các biến đặc trưng bao gồm: có hay không vỉa hè, độ rộng của vỉa hè, khoảng cách giữa các không gian xanh như công viên, số lượng cây trồng phân làn trên đường phố, bề dài trung bình các khối nhà, sự phòng ngừa thời tiết khắc nghiệt, cảm giác an toàn, các chiều kích liên quan đến thước đo con người (hơn là thước đo xe cộ), trung bình chiều rộng của đường phố, mật độ dân cư, và tính đa dạng của các kiểu nhà cửa.

Từ viễn tượng chính sách công, điều này đòi hỏi nhiều nỗ lực nhắm vào việc thiết kế môi trường đô thị lành mạnh nhằm khuyến khích một lối sống năng động hơn lên. Một trong những lý giải cho Nghịch lý Phú Lãng Sa là dân Pháp thường quen đi bộ so với dân Mỹ, cơ bản vì họ có nhiều thành phố dễ rảo bước qua nhau. Trong khi việc đến các phòng tập thể hình và lượng tiếp nạp thực phẩm như là các đo lường quan trọng thì rõ ràng, một môi trường đô thị lành mạnh cũng có thể tạo nên điều kỳ diệu đối với sức khỏe tổng quát của người ta.

… Nước Mỹ với tôi là bà giáo già nhân hậu JF, song bản thân hiện không có đủ thông tin để trả lời đúng đắn thắc mắc từng được đặt ra chưa lâu: giấc mơ Mỹ rốt cục chỉ là giấc mơ thôi, rằng thực sự nó không hề chết mà vẫn tiến triển, tồn còn như chính nan đề nghịch lý đầy hấp dẫn mang quý danh Obama vậy?

[04.7.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (21): Chuyện vặt ơ hờ nhặt vu vơ trên xe bus

Khách lên từ bến Học viện Khoa học Xã hội, đối diện Bách hóa Thanh Xuân.

Lúc này các hàng ghế phía dưới đã đủ chỗ ngồi. Có một nàng dáng đẹp bên trên cuộn người ngủ say sưa trong sự che đậy kín đáo của chiếc robe chấm bi điểm trắng đen gợi cảm; vài ba ông, bà lão nhỏ nhắn chưa rõ vì sao cứ im lặng cõi riêng thế.

Xe mới chuyển bánh một đoạn ngắn tủn, chưa trờ tới vạch ngã tư Khuất Duy Tiến- Nguyễn Trãi, khách chợt la hoảng “Xe này có đi Viện Nhi không các bác?” rồi luống cuống chạy lên đầu xe đòi xuống. “Mày dở hơi cám lợn à ? Sao lại đòi xuống nửa chừng thế này”, giọng của lái xe vang lên đủ gần cuối xe cũng nghe rõ.

Rồi theo thông lệ thường gặp ở quê chúng mình, khách được đông đảo quần chúng nhân dân tận tình chỉ bày, mỗi người một ý thôi, song đông quá nên đúng là chín người mười ý nháo nhào cả lên.

Tính thêm cả phát ngôn của người soát vé nữa thì quả đậm đà bản sắc. Hiếm hoi là nữ, cô gái búi tóc cao, màu tóc nhuộm hoe hoe dưới ánh nắng mùa hạ thật hoang hoải, cái mũi hếch xinh, và cái miệng thì thôi rồi: “Mà chị định đi đâu ? Bố ơi xe mình có qua Viện Nhi không hả bố ?”

Trong khi robe vẫn riêng một góc êm đềm mơ mộng mặc kệ thiên hạ ì xèo, nữ soát vé tiến tới ngồi ghé lên song chắn khoanh vùng của lái xe. Giọng nàng mềm ra, giọng bố lái xe cũng vừa đủ âm lượng dù còn cao hơn ngưỡng đọc truyện đêm khuya.

Và một bác trai thấp bé song rắn rỏi đủ thu hút mắt nhìn đã phát huy tác dụng cặp đôi “xông pha, gương mẫu” luôn khi cất tiếng nêu rõ số nhà trên con phố xe bus sẽ qua mà khách nên xuống, đặc biệt nơi đấy hay trực sẵn xe ôm đi chưa tầm cây số là đến Viện Nhi.

Đường Thủ đô giờ vượt xa ước ao của đại thi sĩ dạo nào ngày đầu Kháng chiến cứ hào hùng ngợi ca “đường ta rộng thênh thang tám thước”, lại có cả cầu vượt lắp ghép nhanh chóng nữa cơ nên chẳng mấy chốc khách “Cháu cám ơn ông” mà hạ bàn chân chạm đất chắc chắn.

Đúng là có xe ôm sẵn sàng đấy, bác già cũng xuống theo với lời trao đổi gì đó (chắc thỏa thuận giùm giá cả xe ôm); khách lúc này nhỏ rúm thêm vì chợt lo lắng trở lại, khuôn mặt hơi bạnh ra, giọng meo méo. Mẹ thì nách cắp túi xách khá to; cậu con đội mũ lưỡi trai chưa đủ che hết khuôn mặt khôi ngô, đôi chân cháu nẹp khuôn dọc ống chân được kết thúc bằng đôi dép khuôn vào màu hồng hồng. Có lẽ, họ quyết định đi bộ nhằm tiết kiệm tiền dành dụm…

Như mọi câu chuyện kết có hậu, cần kể thêm cho đầy đủ thực tế là trước khi xe dừng nhẹ nhàng cho khách xuống, bác tài đã nhẹ nhàng dịu giọng dặn dò chi tiết đường đi nước bước; nữ soát vé thì hướng dẫn khách ra xe đúng cửa lên xuống thật ân cần.

Thứ Năm soi gì đây, mà lấy gì để soi vậy?

“Từ bỏ điều sai trái.” Nó có thể thực hiện được. Nếu nó bất khả, sẽ không muốn hối thúc bạn làm. Song khi dễ tiến hành thì muốn nói với bạn: “Từ bỏ điều sai trái”. Nếu việc từ bỏ mang lại mất mát và muộn phiền, nào thích hối thúc bạn đâu. Song khi nó đem lại lợi lạc và hạnh phúc, rất muốn nói với bạn: “Từ bỏ điều sai trái”.

Cũng thế, “vun bồi điều tốt lành”. Nó có thể thực hiện được. Nếu nó bất khả, sẽ không muốn hối thúc bạn làm. Song khi dễ tiến hành thì muốn nói với bạn: “Vun bồi điều tốt lành”. Nếu việc vun bồi điều tốt lành khiến bạn mất mát và phiền muộn, không muốn hối thúc bạn đâu. Song khi nó đem lại lợi lạc và hạnh phúc,rất muốn nói với bạn: “Vun bồi điều tốt lành.”

Trong tin tưởng, kiên nhẫn, cảm thông và thương yêu.

[13.6.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (20): Mở sao chớ tạo cớ ơ thờ

Những ngày mùa hè nắng nóng khiến làn da và cơ thể nói chung dễ bị chán ghét. Cơ mà, đó chỉ là vài ba dịp gây khó chịu nhất thời với lý do hoàn cảnh rất đáng thông cảm thôi, còn thì hiếm khi người ta dám nghiêm trang ngẫm nghĩ kỹ càng rằng chỉ có kẻ điên mới mê thích cơ thể, thân xác mình.

Vật thiết thực, gần gũi vô cùng với hầu hết chúng ta chắc là cây quạt. Đôi khi, mình lại nổi cáu và mệt mỏi bởi đồ, món sở hữu và các thứ đích thị bốc mùi. Chúng ta băng qua thời gian này với bời bời suy nghĩ nhiều, ít và đa phần là về những thứ nên làm. Hình như luôn luôn có nhiều chuyện cần tiến hành song chẳng điều nào được hoàn thành cả. Sau đó, sự trần tục dồn đống lên và chúng ta thành ra tê liệt với đủ mớ ba hoa đẩy lên facebook. Thiệt tình, nào có gì xấu xa, tồi tệ cả, ngoại trừ nó là hơi chút mòn chán, nhạt nhẽo.

Giải pháp quen thuộc, dễ cầm nắm lấy ngay là hướng tới đồ vật mới. Thay thắt lưng vì cái cũ gắn bó đến độ cũ mèm và tơi tả quá mức; tậu bình đựng nước à la mode; trữ vài chục miếng phổ tai; thay lưỡi dao cạo râu trước khi nó để lại dấu sẹo hầm hố… Tất cả, sự mát lành của mối quan hệ dan díu thầm kín tơ tưởng lâu nay ấy đến từ trải nghiệm tinh khôi, có một phương cách siêu tuyệt đặng làm con tim bồi hồi đập lại vô cùng bềnh bồng.

Dẫu là đồ vật mới hay các quan hệ bắt đầu khởi động thì tính mới mẻ, tươi tắn, nguyên khai vẫn kịp đổ đầy đời ta với niềm vui tưng bừng, ngây ngất. Song, khoái cảm (vốn do chất adrenaline thúc đẩy ghê gớm) cần được thận trọng đề phòng bởi trạng thái quá cởi mở. Lần nữa, không gì sai trái trước chuyện săn đuổi mệt nhoài các giấc mơ cơn mộng, thú thiệt là tất cả những gì triển khai rốt ráo ra chúng ta sẽ không bao giờ biết chắc mình rồi đây mình tìm thấy thứ gì. Thật dễ dàng để lạc lối, đánh mất mình trong cái lạnh.

Điều huyền bí khởi đi thông qua trạng thái mở chỉ đủ để cảm thấy mát lành mơn man mà không buộc phải tràn vào bóng tối lạnh lẽo. Thậm chí, ngay cả khi chúng ta nghĩ mình đang cũ rích và gãy đổ, luôn luôn có một lý do cho trải nghiệm khe khẽ của sự đổi thay.

Và nếu nó trở nên quá lạnh lùng thì cũng chẳng cần lo lắng lắm. Chúng ta có thể nhìn vào sự ấm áp của bạn bè và người thân trong gia đình mà tạo lập, gia cố thêm cho sự mát lành nhè nhẹ và phơn phớt tình thương mến thương cuộc đời này.

[23.5.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (19): Quyền tâm lý là cái chi chi?

Hoa cứ nở vô tình trong nắng nóng…

Khi các nhà bất đồng chính kiến trên thế giới vẫn còn bị chính quyền lợi dụng việc gán nhãn tâm thần để bỏ tù họ, cơ chừng tất cả chúng ta còn chưa thực sự nhớ ra rằng mọi người đều có các quyền tâm lý cần thiết, chí ít lúc mình ở tuổi trưởng thành rồi.

Nói chung, quyền con người thực sự chỉ mới được đánh dấu với cái mốc 900 năm thôi. Quyền dân sự, nữ quyền, quyền của người đồng tính thậm chí còn ra đời trẻ hơn. Và có vẻ chúng ta có quyền sống trong bất kỳ trạng thái tâm trí nào, lưu giữ bất kỳ ý kiến nào, và chọc ngoáy theo cách thức nội tại nào chúng ta thích, ngoại trừ việc sống trong trạng thái nguy hiểm cho chính bản thân mình và cho những người khác.

Ngoại trừ hai lý do xã hội quan tâm nhằm ngăn ngừa tự tử và sát nhân, các quyền tâm lý của chúng ta không quá vi phạm gì tồi tệ hay ghê gớm lắm. Xem xét kỹ càng thêm chút, tình hình càng đáng báo động.

Chẳng hạn, một đứa trẻ không có quyền tâm lý để được cảm thấy buồn chán trong lớp học ư? Nếu tâm trí nó lang thang do buồn chán và không thể trả lời câu hỏi được đặt ra, liệu các kết quả do chuyên viên tham vấn học đường chẩn đoán với một “rối loạn tâm thần’, hay nếu bố mẹ cháu lo lắng nên đưa con tới một bác sĩ tâm thần để rồi rời phòng khám với một đơn thuốc cho “rối loạn tâm thần” nào đó (chẳng còn bất thường gì nữa, ngày nay trẻ nào chẳng phải uống dăm ba loại thuốc cho các “rối loạn tâm thần” phức tạp này khác)? Liệu chúng ta có cảm thấy tàn bạo ít nhiều trong việc nói rằng quyền tâm lý của đứa trẻ buồn chán bởi một lớp học tẻ ngắt đã được bảo vệ hẳn hoi?

Hoặc người ta có thể cân nhắc điều sau đây. Những gì là quyền tâm lý cho bản thân nếu chính mình là đồng tính, lớn lên trong một hộ gia đình và cộng đồng tôn giáo chính thống, và bị đánh vào đầu vì đồng tính là một điều ghê tởm? Liệu không phải việc tẩy não cảm xúc đầy bạo lực đã cắt cụt đi quyền lợi, ở đây là quyền tâm lý của việc tự định đoạt? Liệu chúng ta thực sự tin rằng những đứa trẻ đồng tính bị thúc đẩy bởi tính cấp thiết sinh học và sự tán đồng văn hóa sống trong các ngôi nhà theo tôn giáo chính thống đang được bảo vệ quyền tâm lý của chúng?

Hay thử xem xét câu chuyện này. Chúng ta liệu có quyền tâm lý để cảm thấy buồn bã nếu nền văn hóa mình đang sống và đại diện là các “chuyên gia hành nghề sức khỏe tâm thần” có bằng cấp chuyển nỗi buồn bã của mình thàng “rối loạn tâm thần trầm cảm”, điều chỉ điều trị được bằng “thuốc chống trầm cảm”? Liệu không phải là sự hạn chế, giảm bớt quyền tâm lý, ở đây là quyền cảm nhận theo cách mình đang cảm nhận hay sao? (Ở một góc độ nhất định, bệnh tâm thần được nhìn nhận như một cấu trúc xã hội.)

Chúng ta không gặp nhiều rắc rối trong việc định danh những gì chúng ta tin tưởng là quyền con người, quyền dân sự, nữ quyền hoặc quyền người đồng tính. Chúng ta có vô số cách để hình thành và mô tả những gì mình cho là không công bằng và thiên vị cũng như tạo ra các cách thức chữa trị, điều chỉnh chúng.

Vào khoảnh khắc này, khi nói tới, mình không biết quyền tâm lý gồm những gì bởi vì chúng ta không liệt kê, mô tả, hoặc thậm chí thảo luận về chúng. Song chúng ta muốn ý tưởng về các quyền tâm lý được lưu giữ và thể hiện cùng với các quyền dân sự, nữ quyền, quyền của người đồng tính và những sự phòng vệ khác thuộc lẽ công bằng, chính trực và tự do.

[16.5.2013]

————————————————————————————————-

J. Soi (18): Chẳng có chuyện gì rắc rối xảy ra cả…

Sau một ngày dài tưởng chừng kiệt sức, mọi thứ được đưa lên cao theo kiểu cuộc đời đâu đến nỗi quá tồi tệ, nếu không muốn nói cho thật chính xác là thậm chí nó còn quá bảnh bao.

Hai cây cảnh vẫn xanh, lá chúng mướt mịn như thể thế giới này tuyệt không vương chút buồn sầu hay đau khổ; cái dáng hiện hình khó tả ấy, vô hình trung, cho ta biểu tượng của sự uyển chuyển đến và đi hết sức tự nhiên của danh- sắc vô tình mà cố ý nhấn mạnh khía cạnh kỳ diệu trong tương quan sinh- tử.

Dẫu hôm nay tôi chưa trông thấy quả bí đỏ hoặc lá màu tím của tía tô, song cứ phảng phất quanh đây chầm chậm rồi loang dần mùi thương nhớ thiện lành của cơm gạo lứt trộn lẫn đậu đỏ và hạt sen; thật hoàn hảo, đưa tôi qua hết một ngày.

Đôi khi có những ngày thật dài và khó nhọc, ngay cả khi chúng không được cho là thế. Chúng ta cố gắng nhìn vào phần nào và lưu giữ, song các cảm xúc bản thân thì cứ len lỏi tòi ra theo cách muốn thể hiện. Và vất vả hết sức, chúng ta cũng chẳng thể cuốn chúng mà không tạo nên một hiện trạng khá nhốn nháo. Và càng cuốn bao nhiêu, càng dễ bị bó chặt và lộn xộn bấy nhiêu.

Thảng hoặc, mình có thể phủ chụp lên những túm mớ nhỏ nhặt dường ấy và soi mói da diết vào bên trong chúng, nhưng thường cùng lắm chỉ gấp được mép, viền xung quanh bề ngoài thôi chứ đố ai xếp gọn lỏn tất cả. Ít nhiều cay cú, hầu hết chúng ta cơ chừng muốn phủ thêm lần nữa toàn bộ món thứ ấy đặng ngày cũng sẽ  nhờ vậy mà chóng trôi qua theo…

Theo nhiều nhà nghiên cứu, âm nhạc và phim ảnh tạo tâm trạng cảm ứng hiệu quả nhất. Trong một cách tiếp cận khác, những người tham gia được hướng dẫn viết một tiểu luận ngắn về một sự kiện họ từng trải nghiệm đã đánh thức các cảm xúc riêng biệt, đặc thù như sự tức giận hoặc buồn bã.

Dù thanh tẩy (catharsis) là điều tốt, thảng hoặc các cảm xúc thường ổn thỏa hơn nhiều nếu để mặc mà không biểu tỏ chúng ra. Bản ngã ngờ vực, sợ hãi và tức giận mang một phương thức phức tạp ghê gớm lúc buộc phải diễn bày. Thiết yếu ở đây là các ranh giới phù hợp. Biết lúc nào phủ trùm chúng và uyển chuyển vận động thông qua việc sống nặng nhọc đích thị quan trọng như cái vỗ chạm thực tế mang mục đích tự biểu đạt.

Nếu mình trú ngụ, túc trực quen thói vào cảm xúc tiêu cực thì nó sẽ trở thành thực tế thường hằng của bản thân; xứng đáng tốt lành khác hẳn để kết cấu lại khung tham chiếu, xếp gấp lần nữa và chuyển dịch hướng tới thành công, nó giúp mình vượt thoát phiền não và nhận ra chẳng có chuyện gì rắc rối đang xảy ra cả…

Liệu có điểm buồn nản nào mà không tồn tại luôn giải pháp?

[02.5.2013]

————————————————————————————————

J. Soi (17): Ngắn tạch dứt ngay và chuyển vạch nhanh chóng

Đấy là một tiến trình hay gặp, dường như thường không dễ đạt được. Có quá hiều các thành phần chuyển động để nó tiến tới sự hoàn hảo và mình quen với tình trạng lung tung, rối rắm.

Mong đợi cái không chờ trờ tới, đặc biệt khi mình hiếm lắm mới trông về nó. Song rồi tất cả mọi thứ thuộc tiến trình lại lần nữa sắp xếp ổn định.

Lần đầu tiên khởi động, danh sách phải cầm nắm trong tay khá dài. Mình gò lưng gồng gánh tất cả danh sách tinh thần này suốt nhiều ngày liền, cố gắng để nhớ mọi thứ cần mang theo. Bất luận sự vụ ra sao, có vẻ mình không đem ôm theo tất. Danh sách những điều đáng tiếc cũng dài không kém danh sách phải đi mua hàng lúc cần sắm sửa nhu yếu phẩm ở siêu thị. Du lịch có thể là một nỗi đau khôn nguôi.

Khi còn trẻ, mình chỉ cần điều thiết yếu thôi. Nếu con đường dốc đứng cao quá, mình chỉ mắm môi, nắm chặt tay băng lên cho bằng được, dấn tới quyết liệt với bàn đạp. Già hơn chút, mình thấy phải vác xe nhiều lần hơn… Mọi thứ vẫn đổ bộ dẻo dai, song cần kiềm chế, và mình có thể đến được nơi muốn đặt chân tới; và đôi lúc thật cực nhọc, khi cần phải di chuyển từ đồi này sang đèo nọ. Thi thoảng mình quên bản thân còn có nhiều lựa chọn đặng ngồi xuống và chuyển vạch.

Khi phân loại mọi thứ mình cần trong đời, chúng ta băng qua một tiến trình mà đầu tiên khởi sự bằng tất cả những trò chơi hấp dẫn và những tạo vật tạo cảm giác thoải mái. Nếu đang ở nhà và nhìn trái ngó phải, mình sẽ thấy bằng chứng phong phú của những gì mình nghĩ là quan trọng. Làm sao mình có thể sống sót nổi đây nếu thiếu mấy thứ… Bắt đầu tiến trình phân loại, sắp xếp đồ được xem là quan trọng. Càng nghĩ nhiều, danh sách càng kéo thêm ra; đến một mốc nào đó, mình dần hoàn toàn lạc lối và đần độn với mớ đồ vật ấy…

Khi chuyển vận bằng bàn đạp xuyên suốt phần đời còn lại, chúng ta nhất thiết đổi thay. Từ tốc độ khí đơn giản của thời thơ ấu, chúng ta có năng lực đáp ứng, thỏa mãn mỗi thách thức đương đầu ghê gớm hơn, và không bao giờ quay nhìn lại sau nữa. Nếu thách thức khó nhằn, mình đứng vững gối và đối mặt với chúng.

Và rồi đến những năm tháng tuổi trung niên, mọi thứ có thể là một sự chịu đựng cực nhục. Dẫu mình nghĩ rằng mình sở hữu đủ đầy mọi dụng cụ, thi thoảng chúng chẳng tỏ ra hiệu quả chút nào. Mình cố gắng thích nghi và đôi khi hồi đáp cho thấy chẳng vận hành. Quả là nếu chỉ cần ghi nhớ cách sử dụng mọi dụng cụ được bố trí riêng phần, mình có thể tự tin đích thực tiến bước trên đường.

Mỗi mùa trong đời có các nhu cầu khác biệt. Từ đơn giản tới phúc tạp, chúng ta cần sử dụng các kỹ năng và tài năng bấm nút trên mấy đầu ngón tay. Dù đời sống tịnh không bao giờ dễ dàng, chúng ta cần có tất thảy các thứ vào thời điểm cần thiết. Giá như mình nhớ để luân phiên các bộ công cụ truyền động.

Các nhu cầu và các ham muốn hoàn toàn khác hẳn nhau. Chúng ta khởi đầu với thể lý vật chất và kết thúc bằng sự kiếm tìm điều toàn hảo. Thật dễ dàng bị lạc mất khi leo lên thang bậc đó của các nhu cầu.

Khi nhìn vào danh sách, mình bắt đầu nghĩ… hãy làm các nhu cầu đích thực ấy, hoặc đó đích xác chỉ là một ước ao, ham muốn. Danh sách đổ dần xuống còn một vài điều chính yếu, và thực sự, mình không thể tìm thấy chúng ở bất kỳ tủ đựng, thùng gom hàng hoặc kho chứa, nhà cất đồ nào cả.

Nếu tò mò hỏi đa số mọi người những gì họ cần, hầu hết sẽ nói cho ta biết các điều, đồ căn bản, cốt lõi. Thời điểm ngắn tạch dứt ngay và chuyển vạch nhanh chóng rủ rê, mời gọi…

[25.4.2013]

————————————————————————————————-

J. Soi (16): Mê tín vì may mắn không bị trừng phạt

Hình như, đối với mỗi một cá thể ít nhiều đều có những nghi thức bí mật chứa chất mê tín nào đó.

Trên bình diện quốc gia, chuyện mê tín trở thành nỗi niềm bi hài vừa cực kỳ thế tục vừa vô cùng rối rắm tâm linh. Khi mang tầm vĩ mô, sự vụ giời ơi đất hỡi không còn thuần túy thỏa mãn lợi lạc riêng tư hoặc nhắm tới ý đồ phục vụ cộng đồng rộng lớn.

Các nghi thức là phương cách nhằm làm cho sự hỗn độn, bấn loạn bớt đi sự khủng khiếp, kinh hoàng. Bởi tưởng chừng là ngớ ngẩn song hàng triệu triệu người tiến hành các nghi thức tương tự ngõ hầu có được may mắn.

Tin tưởng hết sức mãnh liệt vào những điều phi lý; đa phần con người ta khi đương đầu với vô cùng thách thức quan trọng và bất định thì sự mê tín cung cấp cho họ ảo giác kiểm soát tình hình. Việc thực hành mê tín, do vậy, có thể đem lại lợi lạc tâm lý. Rõ ràng, các nghi thức mê tín dễ khiến độ căng thẳng suy yếu và tạo nên cảm giác rằng mình đang làm những điều hữu ích.

[18.4.2012]

————————————————————————————————-

J. Soi (15): Như là giấc mơ qua…

http://www.youtube.com/watch?v=JHiNWkheC08

Bộ phim tốt nghiệp “Xin lỗi… anh chỉ là thằng bán bánh giò” minh họa cho kiểu tình yêu lãng mạn với đặc trưng trộn lẫn thân mật và đam mê song còn thiếu sự cam kết, vốn hay xảy đến ở lứa tuổi vị thành niên và người mới bước vào giai đoạn đầu đời.

Sự thân mật thể lý, cảm xúc và trí năng đi kèm với các hoạt động mang tính chia sẻ rất dễ kiến tạo nên những mơ hoa tràn bờ cũng như dấu ấn ký ức khó mờ quên.

Cùng với thời gian, đích thị câu chuyện tình chẳng khác chi giấc mộng vội qua…

[14.3.2013]

————————————————————————————————-

J. Soi (14): Những chạm mó, vuốt ve không hề bất cẩn

Thật khó tưởng tượng một thế giới trần ai như thế này mà không hề có sờ chạm, vuốt ve chi cả.

Khỏi nghi ngờ rằng sờ chạm, vuốt ve là điều quan trọng bậc nhất của các giác quan.

Với một cái vuốt ve, sờ chạm giản đơn, cảm xúc không lời kèm theo một cái vuốt ve, sờ chạm nói nhiều hơn cả một trang nhân lên đầy lãng mạn hoặc tranh bưu thiếp minh họa ý tứ thiết tha.

Chẳng có gì thoải mái hơn một sự sờ chạm tinh tế hoặc nhiều mơn man của một cái hôn mềm mại. Vậy hãy được phép làm và sờ chạm ngay đi. Cảm thấy, hiện diện và trải nghiệm thế giới. Cho dẫu nó có chút xíu lộn xộn, bừa bãi thì cũng ổn thôi.

… Tôi nghĩ tới ý tưởng dễ thương trên khi nhận ra các thân chủ cứng nhắc và cố chấp về đời sống tình cảm thường quá chừng ngại ngùng, ngượng ngập khi biểu tỏ sự âu yếm với người họ thương quý.

Những bình luận tiêu cực có thể hãy còn để lại nỗi đau của sự châm chích. Và điều đó lập tức dẫn tới cảm giác về sự chối bỏ, cự tuyệt. Chuyện dây dưa thêm, nếu hiện trạng mình đang chối bỏ ấy lại dựa trên một số đặc tính cá nhân như sắc tộc, giới, tuổi tác, hoặc tôn giáo; trong trường hợp này, sự chối bỏ trôi trượt vào cảm xúc của sự phân biệt đối xử.

Đáng quan tâm nhất ở đây về sự khác biệt giữa chối bỏ và phân biệt đối xử là, phản ứng về sự chối bỏ xã hội phụ thuộc vào chuyện nó được diễn dịch như là sự chối bỏ hay như sự phân biệt đối xử. Chối bỏ tạo thành stress. Phân biệt đối xử làm người ta đề phòng, và có lẽ một hơi hướng ước muốn gây các nguy cơ để đạt tưởng thưởng cao hơn.

Những gì ảnh hưởng tới trong giai đoạn đợi chờ việc ra quyết định? Tin vui là năng lực đợi chờ đặng có một lựa chọn khá dễ giúp mình trở nên kiên nhẫn hơn rất nhiều.

Lần nữa, niềm tin, cũng như hành vi, giữ vai trò chuyển tải những tín hiệu về chính bản thân chúng ta. Câu sáo rỗng nghe quen là thay đổi niềm tin, cuộc đời đổi thay. Và nó chặn mọi sự tiến bộ cá nhân nữa, cho đến lúc chúng ta đơn giản quyết định rằng mình sẽ khai tâm một tập hợp niềm tin mới mẻ.

Cần nhớ rằng, thảy đều là câu hỏi hay bất kể là con người trở nên hạnh phúc hơn bởi vì những điều tốt lành xảy đến với họ, hoặc những điều tốt lành xảy đến bởi vì họ có những sắp đặt hạnh phúc.

Chúng ta luôn đang trên tiến trình triển khai và tiến hành. Ngay cả nếu khi chúng ta hoàn hảo ở một khoảnh khắc nào đó, hoặc chí ít cảm thấy thỏa mãn thì vẫn có khả năng xuất hiện lỗi lầm.

Chúng ta có thể dành thời gian để đọc và sửa chữa bản thảo rồi nên mở rộng thêm phạm vi khả thể… Song đừng quên đời sống thì không hiện diện ở trạng thái hoàn hảo.

Vì thế, đôi khi cần cho bản thân một không gian phụ trội bé nhỏ thôi và dành dụm căn phòng cho những trải nghiệm mới. Với những chạm mó, vuốt ve không hề bất cẩn.

[07.3.2013]

————————————————————————————————-

J. Soi (13): Chuyện ăn chay, ăn mặn

Câu hỏi ‘tại sao quá ít người ăn chay’ tại Việt Nam không rõ sẽ được ai đó quan tâm trả lời ra sao; ngay cả khi số lượng đối tượng chẳng chiếm tỷ lệ bao nhiêu đi nữa, vẫn không thể che lấp sự thật đáng quan tâm hơn nằm ở câu chuyện về động cơ chay, mặn.

Mà khoan, trước hết, thiên hạ sẽ nghĩ họ có quyền thật dễ dãi để cật vấn ngay: tại sao ăn chay?

– Quan tâm về mặt đạo đức sự đối xử đối với động vật.

– Các lý do hướng theo yếu tố thuộc môi trường và sức khỏe.

– Không thích hoặc ghê tởm mùi thịt tươi, hay do áp lực xã hội từ bạn bè, vợ/ chồng…

Thế rồi, trên diễn trình tranh cãi, soi mói nhau lại tòi ra vấn nạn nhạy cảm: quay lại ăn mặn. Tại sao?

– Sức khỏe suy mòn

– Những điều phiền nhiễu, rắc rối gặp phải và bị bêu riếu về mặt xã hội

– Bị thôi thúc không chống cưỡng lại nổi

– Có sự thay đổi trong cách tư duy mang hơi hướng đạo đức

Với đa phần mọi người, sự quyến rũ của việc ăn thịt là khó chối cãi và chẳng thể từ bỏ. Có sự giả tạo đậm sắc thái tự nhiên rằng một hành vi như thế là phải lẽ, tất yếu và tự nhiên thôi.

Thực tế đời sống nhân loại chứng thực, câu chuyện còn vượt xa thói quen thọ dụng thực phẩm vì nó luôn mang hơi hướng tâm linh, tôn giáo.

Vũ khí, cũng như thuốc độc, có khả năng gây chết/ giết người. Vì thế, kẻ buôn bán vũ khí (thương mại) cơ chừng đã lựa chọn phương thức sống sai trái. Tại sao ư? Mục đích chính của họ, đích thị mục đích duy nhất của họ là giết chóc. Các tay  giao dịch, buôn bán ấy giữ vị trí trung tâm trong hệ thống mắt xích có thể dẫn đưa tới ai đó bị giết chết, ngay cả tự thân anh ta không giết bất kỳ ai cả.

– A, kẻ sản xuất vũ khí; – B, buôn bán vũ khí, và – C, người tậu hàng và bắn giết.

Bây giờ, nếu đảo ngược trình tự này và áp dụng nó đối với việc ăn thịt thì chắc chắn ta sẽ có cùng kết luận tương tự như sắp vẽ ra sau đây:

– C, ăn thịt; – B, bán thịt; – A, kẻ giết mổ và làm thịt.

Tạm thời dừng ở đây; thế đọc xong rồi, quý vị nghĩ sao?

[31.01.2013]

————————————————————————————————-

J. Soi (12): Tinh tế và ghê tởm

Thật bất ngờ khi theo đường dẫn lọt vào blog mình để rồi khiến tôi đọc thấy mấy dòng tự họa chân dung ấy.

Nhại lối nói thịnh hành “thực ra…” thì hình như chẳng thể hoàn toàn là tình cờ được.

Vì nếu liên tưởng thẩm mỹ tinh tế với cảm giác ghê tởm, tức là nó đã ẩn nấp trong mình lâu lắm và giờ mới có cơ lộ ra thôi.

Xã hội hiện đại có thể quản lý sự ghen ăn tức ở, ganh tỵ và thèm muốn thông qua con đường nghệ thuật. Chúng ta đôi khi cười ngay cả lúc đau khổ, bởi vì việc cười giúp mình thoải mái và bảo vệ ta thoát khỏi sự khó chịu chứ không buộc phải thể hiện ra như thế để ngụy trang, che giấu cảm xúc thực trước bàn dân thiên hạ.

Vậy nên, cùng theo phương cách tương tự nỗi ghê tởm căn bản thủ giữ ranh giới thuộc khía cạnh thể xác, sự ghê tởm liên nhân cách có thể đóng vai trò phục vụ cho các ranh giới văn hóa, nhờ quay mặt, ngoảnh đi khỏi những kẻ không thuộc nhóm của mình, và nêu bật chúng ta là người như thế nào…

Những nét xúc cảm khác thường vốn hay kèm theo điều thuận lợi. Gắn kết quá với sự lo lắng dễ phát hiện ra mối nguy hơn, tỷ dụ như mùi khói trong một căn phòng; kẻ hướng ngoại phát ngôn theo lối khiến họ được tri nhận là đáng tin cậy,… Và ngạc nhiên chưa, đối tượng làm bộ kiểu cách, tởm lợm quá mức lại biểu lộ một năng lực siêu phàm trong việc phát hiện ra những vật bẩn thỉu.

Thay vì sống với phần tốt nhất của những gì khả thể thuộc về loài người, một số chẳng thèm quan tâm vun bồi và phản hồi luân lý đạo đức của anh ta, lờ đi sự ứng xử sao thật công bằng và vô cảm với đồng loại, và dĩ nhiên, không hề nuôi dưỡng cảm nhận tinh tế nhờ các loại hình văn chương, nghệ thuật.

Món quà quý giá đã bị bỏ phí khi mê mải chúi vào sở thích thẩm mỹ của bản thân: sống từng khoảnh khắc hiện tại thì không có khái niệm, phấn khích và lo hãi.

[24.01.2013]

———————————————————————————————–

J. Soi (11): Làm hỏng bài trắc nghiệm

Thi thoảng thao tác thử kể câu chuyện về việc có một số người lo lắng thái quá rằng họ đã làm hỏng, thất bại với nhiều bài trắc nghiệm. Những người này vốn trải nghiệm việc có lủ khủ khó khăn với sự tỉnh thức, song rồi họ tình cờ rơi vào tình huống sợ hãi, căng thẳng hoặc đau đớn ghê gớm đến độ họ không thể nhận ra họ đang như thế nào.

Ưu tiên nỗ lực không ngừng trợ giúp họ đánh giá bản thân càng ít ác nghiệt càng tốt. Khi ở trong trạng thái khủng khoảng thể xác hoặc cảm xúc, thường đối tác cơ chừng bị hôn mê, nỗi sợ hãi và bối rối kẹp chặt thân – tâm mình.

Với những quãng thời gian tựa thế, bước đầu tiên cần tiến hành là xông xáo dám bước tới sự tị nạn chân thành– nó lắm khi chỉ phù hợp với mỗi cá nhân mình thôi– nhằm khám phá vài ba cảm nhận về sự chăm lo kết nối đời sống xung quanh và nội tại bên trong con người riêng biệt.

Dần dần vỡ vạc rằng tị nạn thiết yếu nên thông qua cổng ngõ yêu thương– một cảm nhận về sự chăm sóc và liên hệ, dính líu nghiêm mật.

Tiếc thay, vắng bóng một đối tượng được yêu thương, một dấu hiệu ẩn chứa tâm linh, và yếu tính cơ bản nhất, tự ý thức về chính cổng ngõ yêu thương ấy: chúng ta vẫn cứ tiếp tục lưu giữ quá nhiều nỗi niềm e sợ kinh hoàng.

[10.01.2013]

————————————————————————————————-

J. Soi (10): Bạn có ngồi vào chiếc ghế ưu tiên trên xe bus?

Không phải đừng bao giờ; điều quan trọng là khi ngồi vào chiếc ghế ưu tiên trên xe bus, người ta cần đặc biệt tỉnh táo trước khả năng sẽ nhường cho ai đó cần thiết hơn. Chẳng hạn, không nên tranh thủ ngủ hoặc nói chuyện liên hồi với bạn đi cùng…

Cơ chừng, ai đó không chọn ngồi vào những chiếc ghế ưu tiên như vậy ngõ hầu tránh né ‘áp lực, căng thẳng tinh thần” kiểu thế chăng?

Rõ ràng, việc thiết kế và bố trí những chiếc ghế mang nhãn mác, định danh này đích thị là triệu chứng của một xã hội chưa đủ độ tự phát nảy sinh hành động từ bi, thương cảm?

Dĩ nhiên, nó không hàm ý tí tẹo rằng người ta thiếu hụt sự thấu cảm; hiện diện “hoàn mãn” trạng thái không tỉnh thức hoặc thiếu ân cần lúc buộc phải có những chiếc ghế đặc biệt đấy.

Duy với sự tỉnh thức lớn hơn, có thể kèm theo cả sự trỗi dậy của lòng từ bi nữa, để thường trực việc nhận ra và đáp ứng với các nhu cầu ở người khác.

Đặt để chính mình vào những vị trí, ngôi thứ của người ta là cách dể làm tăng thêm lên năng lực thấu cảm.

Ước mong một ngày sẽ không còn nỗi đau đớn, bực dọc trên các phương tiện giao thông công cộng trước những niềm tin tệ hại của hành khách qua lại.

Không một ai biết chắc thật những người khác phải hy sinh, mất mát, quên đi bản thân họ ra sao. Điều này lý giải chúng ta nên luôn luôn biết ơn bất kỳ một sự trợ giúp, ban cho hết sức vô tư.

Tuy thế, khi chúng ta rất thoải mái trợ giúp, chúng ta nên cảm tạ chân thành vì cơ hội được phục vụ– không cần tơ tưởng chi đến lời cám ơn– bởi khi phục vụ nhiệt tình,  rốt ráo ra sự thì trợ giúp của chúng ta không thể hoàn toàn vô tư một chút nào đâu.

[27.12.2012]

—————————————————————————————————————————————————————————————————

J. Soi (09): Mong đợi lợi lạc từ sự phê bình ẩn danh: Bao giờ cho đến tháng Mười

Dưới góc độ là blogger thứ thiệt, đừng tự hành hạ và trừng phạt mình khi lắng nghe đám đông; chẳng được hưởng lợi lạc chút nào hết thông qua những sự phê bình mang tính chất ẩn danh.

Các dạng thức, điều tra, thăm dò ý kiến, gửi thư điện tử, tweets— tất tật chẳng có cái nào dẫn tới điều gì hay ho ngoài việc khiến bạn bị trầm uất, hoặc gây sự bối rối khôn cùng (bạn biết thừa lâu rồi rằng một nửa độc giả thì muốn điều này, nửa kia thì muốn điều ngược lại) hoặc bạn tê liệt luôn.

Vậy nên, đừng đòi hỏi, đề nghị hay mong chờ, ngóng đợi chi chi từ chuyện phản hồi khuất mặt phía ấy.

Ai đó từng nói đại ý rằng sự khiêm cung chẳng phải làm màu khi cho ý kiến của mình xuống thấp so với đối phương hoặc nghĩ đến người nhiều hơn bản thân; rốt ráo, khiêm cung đích thực là trạng thái thoát hẳn việc suy nghĩ về chính bản thân mình.

Lờ tịt, bơ đi những lời khuyên quá chừng tự nguyện. Cần cô lập bản thân khỏi những đối tượng giận dữ giấu tên; phơi bày con người mình trước thứ nghệ thuật mình chẳng hiểu biết; đồng thời đo lường thật chính xác những kết quả quan trọng với mình; rồi như mù như điếc trước các phép tắc làm thơ, thi luật trời ơi đất hỡi chẳng thành vấn đề nào cả…

Tính ẩn danh không làm cho trang mạng thành nơi chốn tốt đẹp; trái lại, nó góp phần trợ giúp một số ý tưởng, phát biểu tồi tệ được dịp lan tràn.

[13.12.2012]

———————————————————————————————————————————————————————-

J. Soi (8): Ai gặp gỡ và nơi chốn nào ta đi…

Hic, nói cho nhanh để tránh hiểu nhầm mà bị gán là sến: bài này kỳ thực không hề đề cập tí ti chi về em, anh nhớ nhung hay mối quan hệ tình thương mến thương ối a giăng tơ gì cả đâu.

Nó dính dáng xứng đáng đặt tên vậy, trước tiên bởi theo một cuộc bầu chọn, người ta xếp Việt Nam thuộc nhóm các nước mà công dân hay bộc lộ các cảm xúc tiêu cực nhất (tức giận, stress, đau đớn thể xác, và buồn phiền); đứng đầu trong nhóm này (least emotional countries) là Singapore, tiếp theo sau gồm Georgia, Lithuania, Russia, Ukraine, Belarus và Kazakhstan. [Lưu ý, nghiên cứu này không xem xét lý do của trạng thái phong nhiêu hoặc nghèo nàn trong cách biểu đạt cảm xúc].

Cùng với việc tụt 11 bậc trong xếp hạng tham nhũng, (đứng dưới cả Philippines và Indonesia vốn tai tiếng ghê gớm về tham nhũng), Việt Nam chia sẻ những chuẩn tắc văn hóa tương đồng với các nước gần gũi về mặt địa lý trong việc tác động tới lối chấp nhận biểu đạt cảm xúc tiêu cực và tích cực.

Nghiên cứu đã nêu bật các chỉ báo thú vị về trạng thái an lạc từ khía cạnh cảm xúc mang tính tổng thể của công dân một nước. Rõ ràng là một đất nước hạnh phúc hay không tất liên quan sâu xa với các yếu tố như nghèo đói, chiến tranh, và các tác nhân gây căng thẳng tinh thần thuộc tầm quốc gia.

Giờ nhân tiện, để cân bằng, xin bàn luận loanh quanh về đối tượng và nơi chốn gặp gỡ vu vơ nhé.

Các trạng thái của cảm xúc (các tâm trạng, đam mê) thì tựa như những căn phòng trong một ngôi nhà vậy. Lo lắng, tràn trề, vui đùa, sợ hãi, kiệt sức, kết nối, tư lự, lao động đầy cảm hứng…; mỗi thứ có thể được viếng thăm tùy thuộc sự lựa chọn của chúng ta– nhờ  bước vào một căn phòng đích thị, song thường thì hay diễn ra trên bình diện biểu tượng…

Mình có một người bạn có thể trò chuyện thân mật, đẫm lệ khắp mặt bất kỳ lúc nào nhấc điện thoại tâm tình? Liệu có một chủ đề khi mang trình lên chef thì nó quá dễ dàng dẫn ngay tới sự bất hòa? Có nơi chốn hoặc một ký ức mà khi nhắc đến thì không bao giờ mang theo liền cùng nỗi niềm u uất, sầu đau?

Thảng hoặc, chúng ta tình cờ bắt gặp các cảm xúc. Thường xuyên hơn, chúng ta có vẻ không có sự lựa chọn, bởi vì có điều gì đó cần phải hoàn thành, hoặc tự nhiên một sự kiện đụng chạm chúng ta. Song hầu hết, chúng ta hay phát hiện các cảm xúc, tỵ nạn trong chúng, tựa như chúng ta bước vào phòng khách hoặc phòng làm việc riêng vậy.

Tại sao mình kiểm tra thư điện tử hai mươi phút một lần? Nó đâu nhất thiết đến thế; phải chăng bởi vì việc kiểm tra đặt chúng ta vào một trạng thái mà chúng ta muốn tìm kiếm. Điều gì đem lại sự khoái trá tột độ tại phòng bảo vệ? Dạy dỗ bác già cựu chiến binh dùng máy tính ư, hay đó là căn phòng mình chọn bắn điếu thuốc lào rồi lêu bêu giết thời gian nhàn rỗi ở cơ quan. Đó có thể là sự tầm phào khi mình bám vào trò chơi điện tử mỗi ngày, canh me nguồn dữ liệu (feeds) chuyển tới lúc nửa đêm, hoặc tranh thủ làm vài ván bài tiến lên trước giờ cơm trưa văn phòng. Đó không là điều gì đó mình buộc phải làm, đó là điều mình chọn để làm, bởi vì khi theo đến đó thì các cảm xúc của mình có một nơi chốn mình quen sử dụng, một nơi chốn mình cảm thấy thoải mái, thậm chí ngay cả khi nó khiến mình bất hạnh nữa.

Một căn phòng biểu tượng tôi có thể bước vào là nơi tôi thích trải nghiệm cảm giác tràn đầy phấn khích– một cảm nhận hiện diện trong từng khoảnh khắc và nhận thấy một đống thứ vừa được thực hiện. Bước xuống tiền sảnh là căn phòng chứa hàng lọat nỗi lo lắng về một điều gì đó tôi chẳng thay đổi nổi. Tôi có thể ghé thăm căn phòng đó nếu tôi lựa chọn, song tôi không… Và vâng, đó là sự lựa chọn.

YouTube không đơn giản là băng hình. Nó là một căn phòng. Dù mọi người chẳng hề dùng nó cùng cách thức, song đa phần sử dụng nó như nhau mỗi lần họ dùng nó… Và họ biết tại sao họ lại mò vào đó và thật khó khăn để chuyển sang một cửa ngõ khác…

Mỗi lần mình bước vào phòng đó, bạn cảm thấy buồn phiền và chúng ta cũng thế. Mỗi lần bước vào chốn đó, mình tiêu thời gian nhiều hơn mình tưởng nghĩ, và nó chiếm hầu hết thời gian còn lại trong ngày. Mỗi lần bước vào căn phòng đó là mình cắt ngắn vòng tròn quà tặng dự tính cống hiến cho ban đội gắn bó lâu nay.

Khi thói quen trở thành sự nghiện ngập tệ hại, đấy là thời điểm cần cật vấn, đặt vấn đề tại sao mình thức dậy từ một căn phòng năng sản và hạnh phúc, một nơi chốn mình từng dấn thân, và bước xuống tiền sảnh đặng ghé qua một căn phòng thú thiệt chả có gì hay ho cả.

Dõi theo mỗi ngày và lưu ý kỹ càng các cảm xúc, nơi chốn và đối tượng gặp gỡ là bước đầu nên tiến hành, song dĩ nhiên, cần nhiều việc hơn thế nữa. Cố gắng can đảm và kiên quyết đập vỡ những thói quen thâm căn cố đế, những thứ mà mọi người xung quanh mình cơ chừng vẫn còn đang tiếp tục phụ thuộc vào.

[06.12.2012]

——————————————————————————————————————————————————————————-

J. Soi (7): Nhớ lời Karl Marx xởi lởi

Trí khôn thông thường (ngay cả trót lỡ bỏ quên nó ở nhà) bảo rằng, trước khi chối bỏ một mô hình bất kỳ nào, phải học hỏi về nó đã.

Bởi quá chừng khó khăn với việc vá sửa thị trường. Ngon ăn hơn nhiều là tìm một thị trường sẽ tôn trọng và trả phí cho công việc mà mình có thể làm. Thực tế, các công ty chuyên về công nghệ tuân thủ lệ này lâu nay rồi; giờ tất cả chúng ta phải làm thế thôi.

Hàn gắn, sắp đặt hầu như luôn là cuộc chiến đấu nhất định thất bại. Do anh giỏi giang điều gì đấy đâu có nghĩa thị trường kéo dài mối quan tâm thêm.

Lời khuyên quá tốt đẹp thì rất dễ dàng bị soi xét kỹ càng. Đa phần ai cũng biết, chớ dại bơi trong nước toàn cá sấu khủng; dĩ nhiên, đôi khi nếu mình chợt muốn ở phía bên kia của hồ thì cố đừng phàn nàn, ca thán chi mà chỉ việc bơi nhanh.

Trách nhiệm, nôm na ra, có thể hiểu là sự đáp ứng thích đáng.

Cách tân, sáng tạo vốn là hành động của chuyện đưa điều đã tiến hành thực hiện ở đấy rồi đem sang triển khai, ứng dụng tại đây.

Vấn đề của mình, dù thế nào chăng nữa, chắc chắn có một giải pháp đứng nằm nơi chốn này kia trên đời. Và tổ chức của mình đích thị mắc kẹt vì họ không biết cần làm gì, quan trọng hơn, không có các quyết tâm để làm (quyết tâm chính trị cũng đáng được lựa chọn lắm chứ).

Một ví dụ trong thế giới thực hết sức chính xác về vấn đề đặc thù của riêng mình sẽ tự dưng trở nên hoang đường không thể tưởng, vì chẳng những chỉ cho mình thấy cần làm gì, nó còn đem lại cho mình lòng tin cậy để làm nó.

Nên nếu mình cứ mong chờ một điển cứu (case study) chứng thực rõ ràng, hoặc một cách trực tiếp trỏ nhắm vào thì mình sẽ ngóng đợi mòn mỏi, dài lâu.

Kỹ năng, cơ chừng, là duy trì ước muốn và có quyết tâm kiếm tìm các minh họa tương tự– thay cho việc cứ nằn nì, khăng khăng xin xỏ cho phép được giữ vai trò đồ đệ đi theo ai đó với nỗ lực, quyết tâm cháy bỏng.

Giờ hãy chia sẻ về đòn bẩy. Sau những phát ngôn, tìm ở đâu để nhận được sự khuyên nhủ, bày dạy? Từ những người nổi tiếng, yếu nhân và các tổ chức tầm cỡ.

Song, đừng quên, vấn đề của khuyên nhủ là mình cần hai điều để nó thao tác:

1. nó phải tốt đẹp

2. nó phải tạo động lực cho mình đích thực làm điều gì đấy.

Lý do đơn giản khiến người ta hướng tới những nhân vật lừng danh và các tổ chức to lớn là vì lớp phủ hào nhoáng của sự nổi tiếng và quyền uy khiến nó dễ dàng hơn trong việc khiến mình tự thuyết phục bản thân mình và các đồng nghiệp của mình thực hiện hành động– đích thị làm điều gì đấy với lời khuyên nhủ.

Chuyện nhiêu khê là, lời khuyên của người nổi tiếng không phải luôn luôn tốt đẹp hơn (thường nó không tốt đẹp hơn, khi mình thoáng nhìn) và nó càng đắt giá, buộc mình năn nỉ hiểu biết rốt ráo những gì đang diễn biến.

Lưu ý rằng, mệt mỏi kinh khủng và dính mắc sâu quá khiến đòn bẩy cao đến mấy cũng khó tác dụng.

Vậy thì, vâng, mua lời khuyên. Mua nhiều lời khuyên. Song quan trọng nhất, hiểu biết tại sao lời khuyên là lời khuyên tốt đẹp, hiểu biết đích thị động năng ẩn bên dưới nó– rồi thì mình sẽ không gặp bất kỳ rắc rối, phiền nhiễu nào cho việc bán ý tưởng, bởi vì chẳng phải vấn đề ở người khuyên nhủ… chủ yếu ở lời khuyên nhủ.

Đây là lời thiên tài Karl Marx một thời xởi lởi:

… vương triều Đức quốc đương đại, một quái thai lỗi thời (anachronism), một sự phủ nhận trắng trợn của những gì vốn được xem là chân lý hiển nhiên, một tồn tại vớ vẩn của chế độ cổ đại (ancien régime) đối với thế giới, chăm chắm hình dung rằng nó cứ tin tưởng vào bản thân và yêu cầu thế giới nên hình dung theo cùng lối kiểu tương tự. Nếu tiếp tục tin vào yếu tính (essence) riêng có, liệu nó có cố gắng che giấu yếu tính đó đi dưới vẻ bề ngoài (semblance) man trá khác và nỗ lực ẩn náu trong hành động đạo đức giả (hypocrisy) và thói ngụy biện (sophism)? Chế độ cổ đại tân thời chỉ xứng là diễn viên tấu hài (comedian) của một trật tự thế giới nơi mà các anh hùng đích thực (true heroes) đã tiêu ma hết rồi. Lịch sử phải băng vượt, xuyên qua nhiều giai đoạn nghiêm trọng khi mang vác trên mình một hình thức cổ lổ sĩ. Những giai đoạn sau rốt của một dạng thức sử tính-thế giới chính là tấn hài kịch của nó (its comedy)… Tại sao lịch sử lại diễn tiến như thế? Để nhân loại có thể dự phần vào trạng thái hớn hở (cheerfully) của quá khứ. Định mệnh lịch sử phởn phơ này là điều chúng ta thù oán đối với nền chính trị độc đoán của Đức quốc.

Wow, chuyến tới nếu các chuyên gia hàng đầu lại nhiệt tình xuất hiện và trình diễn màn trò khuyên nhủ quen thuộc, xin báo hộ rằng bạn đang bận nhé!

[15.11.2012]

—————————————————————————————————————————————————————————————————

J. Soi (6): Câu hỏi hiện sinh bật nảy trước tiên

Chuyện thị phi đạo hay đời thủy chung đều không vượt thoát khỏi giới luật chế định của những chung đụng, cộng nghiệp– vốn khởi phát do dấu ấn khởi tự chính tâm mình.

Giữ gìn nghề nghiệp đôi khi gắn khít liền với thân nghiệm. PR và sự tu chỉnh lần thứ nhất dành cho đối tượng tiến hành sự vụ lười biếng đến độ chỉ cố gắng để mình to lớn, ghê gớm hơn mà thôi. Họ nghĩ, họ có một số nghĩa vụ/ quyền lợi để tuyên bố bất chấp những gì khách hàng, thí chủ mong muốn. Vấn đề nan giải vướng vào khó gỡ: dấu bảo chứng và đầu trò xích mích.

Công khai là hành động rẩy mực. PR là phác thảo mang tầm chiến lược câu chuyện muốn kể cho thiên hạ nghe. Họ thực sự đã tiến hành PR? Dĩ nhiên, chẳng hề chắc đúng dự tính ấy, ngoài vụ một người này vươn chạm ra kẻ khác. Quá nhiều ngờ vực và sai sót đến độ giá mà nó đừng xảy đến.

Ngày này năm ngoái còn xốn xang… Hôm nay, những vấn nạn tồn tại dường như đã kịp định hình, nhận diện; người nhìn ra nỗi niềm dính mắc bởi lô lốc tập hợp dịch chuyển liên tục của các tri giác, xúc cảm, kiểu hình tâm thần và tùm lum ý thức trong một thân xác gồm vô số thành phần không ngừng biến đổi.

Bỏ qua, xem nhẹ là vấn đề của an toàn; chấp nhận là chuyện của trưởng thành, triển nở; thay đổi, đòi hỏi trách nhiệm của chính bản thân mình; và muốn hiểu biết đích thị phải nắm vững những riềng mối chắc thật của thực tế.

Giờ, chưa tiêu trừ ổn thỏa mọi vọng tưởng nên vẫn cần thắc mắc là ai đang hỏi đấy ư?

[08.11.2012]

—————————————————————————————————————————————————————————————

J. Soi (5): Chơi nổi

Không quá khó để cuộc sống của người như này giống với những phận đời khác, chỉ bởi vì có quá nhiều đầu vào dễ dàng sử dụng tương tự đến thế.

Quyền được lắng nghe, tại sao không? Vậy, đây là danh sách thảo nhanh một vài cách thức ngõ hầu thu thập được cái quyền ấy:

• Am tường, hiểu biết
• Hữu lý, chừng mực
• Tập trung vào các quyền lợi của chính mình
• Có một bậc nền, nơi hiện diện nhiều kẻ có thể nghe mình
• Là người được chế định chắc chắn, không phải thứ hay đi đâm chọc
• Đại diện cho một nhóm các đối tượng có mối quan tâm giống nhau
• Từng chứng tỏ sự đúng đắn trước đó
• Không phải tên vô danh tiểu tốt
• Đã có mối quan hệ rồi và được phép chấp thuận cắt đứt
• Lắng nghe đem lại cho mình đôi điều giá trị

Một số người sẽ trở thành khách hàng chỉ bởi họ cảm thấy được quyền phàn nàn. Để được nghe. Được chú ý tới.

Hệ lụy thì tan nát nhãn tiền và hậu quả càng khó lường tính hết nổi. Trong thiên hạ, mấy ai thích sống đời thầm lặng, yên bình, tự chịu trách nhiệm bản thân, không có sở hữu gì cả và chẳng hề muốn thành danh, tuổi tên nọ kia?

[30.8.2012]

————————————————————————————————–

J. Soi (4): Bắt chước mù quáng ở khắp mọi nơi

Rồi thì mặt nạ da người đã kịp có mặt ở Việt Nam. Cái sự bắt chước mù quáng quả là lan rộng, thật dễ tìm thấy như tin này chẳng hạn.

Những hiện tượng kiểu thế (copycats) được hiểu là chuyện định hình bởi các cá nhân bắt chước hành vi của kẻ khác, mà lắm khi chẳng thể hiểu nổi về sự hợp trội của thứ ngữ pháp đặc thù thuộc tình huống nào đó.

Chúng ta biết rằng, nhiều điều tốt và xấu được lan truyền do hiệu ứng bắt chước mù quáng (nhớ chứ, gã Na Uy Anders Breivik không chỉ nhái theo những tên giết người hàng lọat khác mà dường như còn thuổng cả tuyên ngôn Unabomber).

Hiệu ứng bắt chước tự sát mù quáng cho thấy việc truyền thông, tường thuật vụ tự sát có thể làm tăng những cơ hội tự sát ở người khác; mức độ càng bao phủ về tự sát, và càng chi tiết khi đưa tin thì càng làm lớn thêm sự tăng lên các cái chết sau đấy.

Song, đừng mắc lỗi lầm: sự bắt chước tự thân nó không tốt cũng không xấu.

Nó vốn thế và chúng ta thể hiện ra mọi lúc.

[23.8.2012]

————————————————————————————–

J. Soi (3): Câu hỏi không chỉ dành riêng cho chị em

Khi trông thấy mấy cái trang thu hút đông đảo ‘các mẹ’ hào hứng bàn đủ thứ chuyện thượng vàng hạ cám, nhớ trên Wiki từng giới thiệu một bài thơ cổ của Anh quốc mà trong đó nêu lên thách đố quá chừng ghê gớm này: Phụ nữ mong muốn điều gì nhất? (“What is this that women most desire?”)

Có thể, cần dành tâm trí nghiêm túc thì mới lên được danh sách (chắc chẳng ngắn gọn đâu) ‘thời gian tốt nhất khởi sự’ là…

Bởi tất cả khách hàng thì đều khôn hơn trung bình, nên e không đủ lý do ngõ hầu biết đích thực những gì khiến họ lo ngại. Hay bạn nghĩ, họ làm điều đó để PR?

Viễn tượng của họ đã dựng lên thật tinh tế ngay từ ngày đầu tiên họ ở với chúng ta, đơn giản bởi vì họ luôn bao gồm chúng ta vào trong thế giới của họ, ngay cả nếu họ có đối xử với chúng ta chỉ như phần của đồ vật, trang thiết bị nội thất mà thôi.

Nhân tiện, lời giải đáp cho câu hỏi nêu trên là khả năng đưa ra những quyết định cho chính đời mình (sovereignty: quyền tối thượng).

[16.8.2012]

————————————————————————————–

J. Soi (2): Câu liều khẩu hiệu

Nhan nhản khẩu hiệu (slogan) mà các trang điện tử kinh doanh thương mại và dịch vụ trong nước cố gắng bày ra bắt mắt nhất, suy cho cùng thì chúng phục vụ cho cái chi và mang ý nghĩa gì nhỉ?

Những công ty làm ăn thịnh vượng, nổi tiếng thế giới và chiếm thị phần áp đảo có vẻ tạo tác slogan như một dấu hiệu chứng tỏ là tổ chức họ to lớn, sẵn sàng tốn thời gian với cái món tào lao này và phí tiền kêu vang ầm ĩ về nó.

Mấy ai thực sự đọc slogan đâu. Không phải mọi thứ mình làm đều đích thị nhận được một đáp ứng; thực tế là hầu như chẳng có… Song mỗi một nỗ lực tựa như viên gạch bé xíu trên bức tường ý niệm– thậm chí, ngay cả khi nó cơ chừng câm nín và ngớ ngẩn, không gây chút cảm hứng nào.

Các slogan mang tính ngoa ngoắt và bịa đặt của chuyện thần thoại; với vài ba từ thôi, chúng nhất thống, truyền năng lượng và biểu đạt một nhóm giới, lớp người. Giỏi giang như các slogan đậm chất chính trị, những câu khẩu hiệu và biểu trưng (logo) thương mại thành công thường gọi mời một cái gì tương lai sẽ đến, điều gì ai đó khác có thể tiến hành và nhận lãnh trách nhiệm lấy, thể hiện một sự mãn hạn lâu dài hơn hẳn…

Một nghiên cứu lý thú phát hiện thấy, trong khi các logo thương mại khuyến khích một cách vô thức hành vi ủng hộ nhãn mác tiếp thị thì tác dụng của các slogan lại ngược lại và dường như đào sâu hơn sự kháng cự tự động.

Thời buổi suy thoái khó khăn, đa phần các tổ chức đều phải đương đầu với sự tàn tạ, suy giảm tuần tự không chút thương tiếc nên thật tự nhiên, khi họ cố gắng chỉnh sửa, vá đắp vấn đề với một cú đập mênh mông.

Liệu một chiến dịch quảng cáo đồ sộ, hoặc một slogan mới, hay thiết kế khác hẳn trang điện tử là các giải pháp đáng mong đợi?

Hầu hết các doanh nghiệp, công ty không thất bại một cách bi thiết, thảm thương; đúng hơn, điều đó diễn ra hết sức chậm chạp. Và việc câu liều khẩu hiệu càng thêm vớ vẩn mà thôi.

[09.8.2012]

—————————————————————————————

J. Soi (1): Kẻ thích ngây thơ, người tài tử và dân chuyên nghiệp

Đa phần mọi người đều yêu quý sự ngây thơ, vì thế, luôn tồn tại một bộ phận tôn sùng những cái đẹp kẹp theo cùng lối suy tư dễ dãi, giản đơn (như đang giỡn). Vô vàn câu chuyện ồn ào trên báo mạng thôi thúc nét ngây thơ tỏ lộ– ngay cả khi đồng lọat dè bỉu, ỉ ôi tấn công hay mạt sát ai đó thì đám đông vẫn không bao giờ từ bỏ đặc thù căn bản: luôn luôn mong đợi có ai đó đóng vai khán, thính giả háo hức nhìn thấy, lắng nghe mình; thật nhàm, nhạt nếu sự tức giận trực tuyến không tìm thấy đối tượng.

Chung quy, đó không phải là dân chuyên nghiệp. Dấu hiệu để xác định rõ ràng việc này: nói năng chung chung vô thưởng vô phạt, giận dỗi vô lối, làm mình làm mẩy chối bỏ thất bại và sai lầm chính mình đã tạo tác. Thay vì nhẹ nhàng chấp nhận (như từng nhẹ nhàng hài lòng), cơn sợ hãi mất lượng hâm mộ và cố che chắn thể diện tai- to- mặt- lớn khiến nhân vật ít nhiều nổi tiếng lồng lộn phát ngôn– sự dính mắc và tham muốn quả thật sinh khởi bao con sóng ngầm mắc cười dây dưa.

Tài tử thì đam mê. Sáo ngữ quen dùng ở đây: làm việc vì tình yêu, tuyệt không làm việc vì tiền (!). Một nỗi ám ảnh khôn nguôn vì tình yêu dành cho những trò mèo đậm chất thủ công. Thương vụ thành tựu lẫy lừng hay được triển khai (bằng nhiều chiêu thức biến hóa) bởi bậc tài danh hồ hởi kiếm chác thu nhập, đặng sở hữu chắc chắn cơ hội làm những gì mình thực sự thích thú– với trạng thái tự do.

Khi thuê dân chuyên nghiệp, kẻ thích ngây thơ lại ứng xử với họ chẳng khác gì người tài tử. Thái độ họ duy trì bền vững, quyết không thay đổi: nhận được tốt nhất điều bản thân đợi chờ, mong muốn bấy lâu.

Khi cạnh tranh với dân chuyên nghiệp, người tài tử đụng phải vấn đề rối rắm pha trộn thi tính ngây dại: bất kỳ điều gì họ làm, họ luôn làm tốt hơn hẳn mình.

(Giả thuyết suýt quên nêu ra: dân chuyên nghiệp là tên đạt tiêu chuẩn công nghiệp cho việc họ được thuê làm).

Vậy, rốt ráo xử lý sao đây? Thuê một tay chuyên nghiệp; làm tốt như tay chuyên nghiệp làm; thấu hiểu rằng không nhất nhất đòi buộc sát hợp, khớp khít yêu cầu đạt hiệu quả và chất lượng công việc tựa dân chuyên nghiệp; phát hiện lợi thế nhờ làm thứ mà dân chuyên nghiệp lăn tăn, e sợ không dám làm?

Người tài tử thuộc nhóm thất bại do không chịu nhận lãnh trách nhiệm và nỗ lực học hỏi. Thật sung sướng vì ngây thơ, và thật khó khăn nếu muốn ôm đồm, gồm cả sự ngây thơ lẫn trạng thái năng sản. Còn dân chuyên nghiệp cứ chưa thôi mê mải với lủ khủ câu hỏi khốn khổ khốn nạn: sắp tới sẽ là gì đây? làm sao bổ sung, cải thiện? điều chi đáng giá? tại sao chuyện này lại xảy đến? v.v…

Những khát khao, trong hiện tại, chẳng bao giờ thỏa mãn hay đáp ứng được– dù là kẻ thích ngây thơ, người tài tử hoặc dân chuyên nghiệp.

Nên chi, trước khi thuê mướn hay buôn bán, nhìn ngắm mặt hàng hoặc cung cấp dịch vụ, xin hãy thiết lập sự an định, tĩnh tại. Bây giờ, ở đây– một lần và mãi mãi.

[02.8.2012]

——————————————————————————————

Nếu phải đưa ra ý kiến lựa chọn dứt khoát ‘một lần cho mãi mãi’ thì thú thiệt, thứ Năm luôn là ngày bản thân thích nhất trong tuần; đặc biệt, vì nó thể hiện bằng cái chữ viết thật khó- dễ- uyển- chuyển khôn cùng (‘J’: Jeudi).

“Sự thật mất lòng”, những lời góp ý ở đây đậm đặc chất khen – chê, đúng – sai, hay – dở về đủ trò thị phi lắm khi cực đoan nôn nao, đôi lúc khiên cưỡng bàng hoàng, thảng hoặc còn quá đáng phi lý, lụy tình đến độ khiến chẳng có ai bao dung, chịu đựng nổi (!?), v.v… mà thi thoảng đọc thấy trên mạng.

Tên gọi mục mới như vậy, bạn đọc giải nghĩa bóng hay đen thế nào cũng được, phản ánh nhu cầu bày tỏ ý kiến thẳng thắn, rõ ràng và chủ yếu mang tinh thần phản biện của người viết blog dẫu vẫn trẻ trung tung hoành dọc ngang các món, nhưng sâu xa sẵn sàng đón nhận vị chi ít nhiều việc sắp bị hoàn toàn xếp hẳn đàng hoàng vào ô thải loại.

Lần nữa J. Soi, tự nó, là cái gì khá buồn cười mà bỗng dưng làm mình ứa lệ, vừa cay cú vừa nhẹ tênh, thiếu thốn điên rồ song hành cùng thừa thãi hồn nhiên, cả quen lẫn lạ như chính kiểu lối yêu thương miên viễn ở nơi cõi tạm bợ ta bà này rứa đó.

(Phác thảo đầu tiên tại Làng An Trạch, Quốc Tử Giám Hà Nội, 26.7.2012 )