Chúng ta có khả năng tiến triển thêm về mặt văn hóa, để hiểu biết tính sinh học- thần kinh của một cái tôi chia tách (separate self) và cách thức nó đích thực là một vọng tưởng (delusion), và khuynh hướng chúng ta quen ăn quá nhiều đồ ngọt, dùng quá nhiều muối, quá nhiều thịt, bởi vì chúng ta phát triển với sự khan hiếm mấy thứ đồ đó. Vì vậy, chúng ta kiếm tìm chúng, hệ thống thần kinh chúng ta tiến hóa và cho rằng để thuận tiện thì cần nhận chúng nhiều hơn.
Và bằng cách thức tương tự, chúng ta tự nhủ ổn thôi, rằng đó là sự tiến hóa sinh học- thần kinh, bây giờ làm thế nào chúng ta sử dụng ý thức đặng vượt qua những điều khởi nguyên sinh học- thần kinh như thế?
Mình có thể làm điều đấy thông qua việc giáo dục một sự chuyển dịch trong văn hóa. Nên chi, bất kỳ bằng phương tiện truyền thông nào đủ giúp chúng ta có thể tiến tới nâng cao cảm nhận về ý thức rộng lớn hơn này.
Các nghiên cứu bàn đến tính kết nối tương liên của chúng ta khẳng định rằng, nếu chúng ta thậm chí chỉ cần một tâm trí tỉnh thức (awakened mind) của ai đó khi tiếp xúc với vài ba người khác, một số ít người này sẽ tác động hết sức tích cực tới những kẻ khác và rồi tới những kẻ khác, những kẻ khác nữa, vậy công việc này của sự tương liên, nối kết nội tại cho chúng ta cảm nhận lạc quan. Song tất cả chúng ta phải chuyển động hướng theo chiều kích đó.
Tôi không thích thú gì lắm từ “bản ngã” (“ego”) bởi vì mọi người nghĩ rằng nó là thứ hoặc tốt hoặc xấu, hơn là nghĩ rằng mình có thể có một cảm nhận về cái tôi mang hình thể, thân xác (bodily self) có các nhu cầu thiết yếu, lòng tự tôn (self-esteem), năng lực hoàn mãn hóa (actualization), khôn ngoan, thành tựu, trạng thái thấu hiểu mình là ai, được thừa nhận, cảm giác an toàn… Chúng tốt, chúng thực sự tốt. Khi chúng hòa trộn với ý tưởng mở rộng vượt trên cái tôi tự định dạng bởi làn da, nơi mình có thể chuyển hướng ra ngoài và nói rằng tất cả tương liên cùng nhau và tôi sẽ chung vui với các thành tựu bạn đạt được.
Đó là kiểu thế giới chúng ta cần giúp sức vì niềm vui thấu cảm, lòng từ bi (compassion) nâng đỡ những ai đang khốn khổ, một cảm giác hợp tác chứ không chỉ cạnh tranh nhau đầy phấn khích.
Thực tế, khi nhân loại chúng ta thành tựu điều hấp dẫn đấy trên thế giới, mình không hề bịa đặt ra nó mà lại dễ hoan hỉ, tự hào với ý tưởng theo cách một tập thể cùng nhau, chúng ta có thể tạo tác một hành tinh tốt đẹp hơn hẳn.
Dan Siegel, GS. Tâm thần học trường Y khoa UCLA, Hoa Kỳ trả lời phỏng vấn.